EΛΛHNIKH ΠAΛAIOΓPAΦIA
Δημήτριος Σοφιανός
Γενική εισαγωγή στην ελληνική παλαιογραφία (χειρόγραφοι κώδικες βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου). Συγγενείς προς την παλαιογραφία επιστήμες. Χειρόγραφοι κώδικες και υλικά γραφής τους (πάπυρος, περγαμηνή, χαρτί). Η συγκρότηση ενός κώδικα. Η γραφή και τα διάφορα είδη της (μεγαλογράμματη, μικρογράμματη, επισεσυρμένη, βραχυγραφίες και επιτμήσεις). Βιβλιογραφικά εργαστήρια (scriptoria). Κωδικογράφοι-βιβλιογράφοι, κωδικογραφικά και κτητορικά σημειώματα, ενθυμήσεις κ.ά. Υδατόσημα ή υδατογραφήματα (filigranes). Χρονολόγηση των κωδίκων και άλλα απαραίτητα στοιχεία καταλογογράφησής τους. Μεγάλες συλλογές ελληνικών κωδίκων και συστηματικοί κατάλογοι. Η σημασία των χειρογράφων για την παράδοση των φιλολογικών, ιστορικών και άλλων κειμένων της κλασικής βυζαντινής γραμματείας. Φροντιστηριακή άσκηση των φοιτητών στην ανάγνωση ελληνικών χειρογράφων διαφόρων ειδών και εποχών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: E. Mioni, Εισαγωγή στην ελληνική παλαιογραφία , μετάφρ. Ν. Μ. Παναγιωτάκης, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1977. Α. Σιγάλα, Ιστορία της ελληνικής γραφής, Θεσ/κη 1974. Λ. Πολίτη, Οδηγός καταλόγου χειρογράφων, Αθήναι 1961.
ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΠΑΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κωνσταντίνος Ντόκος
Eισαγωγή στη Λατινική παλαιογραφία. Mεταγραφή και σχολιασμός κειμένων.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΣΦΡΑΓΙΔΟΓΡΑΦΙΑ
Δημήτριος Τσουγκαράκης
Γενική εισαγωγή στη σφραγιδογραφία. Η χρήση της σφραγίδας στο Βυζάντιο σημασία της σφραγίδας για την ιστορία, τη διοικητική οργάνωση του Βυζαντινού Κράτους και την ιστορία της Βυζαντινής τέχνης. Το μάθημα έχει τη μορφή φροντιστηρίου, στο οποίο οι φοιτητές ασκούνται στην ανάγνωση, τη χρονολόγηση, την αξιολόγηση των σφραγίδων και την ένταξή τους στην πολιτική, στρατιωτική και εκκλησιαστική ιεραρχία.
BIBΛIOΓPAΦIA: N. Oικονομίδης, The usual lead seal. N. Oικονομίδης, Dated lead seals of the D.O. Collection· N. Oικονομίδης, Les listes de preseance de l' Empire byzantin. Δ. Τσουγκαράκης, Εισαγωγή στη Βυζαντινή Σφραγιδογραφία.
Δημήτριος ΣΟΦΙΑΝΟΣ
Εισαγωγή στη Βυζαντινή διπλωματική. Είδη και κατηγορίες εγγράφων (πολιτικά, εκκλησιαστικά, ιδιωτικά, αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, προστάγματα, ορισμοί, πατριαρχικά σιγίλλια, συνοδικές πράξεις κ.ά.). Εξωτερικά και εσωτερικά γνωρίσματα (ύλη, γραφή, γλώσσα κ.ά.). Η σημασία των εγγράφων ως βασικών πηγών της ιστορίας. Οι κυριότερες σειρές εκδiδομένων βυζαντινών εγγράφων. Συστηματική φροντιστηριακή άσκηση των φοιτητών στην ανάγνωση βυζαντινών εγγράφων διαφόρων τύπων και εποχών και στην επισήμανση και τον τρόπο αξιοποίησης του προσφερόμενου ιστορικού και άλλου υλικού.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ι. Καραγιαννόπουλου, Βυζαντινή Διπλωματική
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Ι Αρχαϊκή Ελλάδα (8ος-6ος αι. π.Χ.)
Καλομοίρα Ματαράγκα
Στις παραδόσεις του μαθήματος εξετάζονται τα κύρια προβλήματα της πρώιμης ιστορίας του αρχαίου ελληνικού κόσμου: ο ομηρικός κόσμος, η γένεση της "πόλης", ο αποικιακός ελληνισμός, η πολιτική και κοινωνική κρίση στην "πόλη" και τα αίτιά της, οι νομοθέτες, η τυραννία, η Σπάρτη και η Αθήνα ως τα τέλη του 7ου αι. π.Χ. με τους πολιτικούς θεσμούς της πρώτης και την εξέλιξη της δεύτερης ως τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη.
BIBΛIOΓPAΦIA: H. van Effenterre, La cite grecque· L.H. Jeffery, Archaic Greece. The city state c.700 - 500 B.C.· M. Austin - P. Vidal-Naquet, Economic and Social History of Ancient Greece· Cl. Mosse, H αρχαϊκή Eλλάδα· G.R. Stanton, Athenian Politics, c. 800 - 500 B.C. A Sourcebook.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΙΙ Η κλασική Ελλάδα
Καλομοίρα Ματαράγκα
Στις παραδόσεις του μαθήματος εξετάζονται : η "πεντηκονταετία", η εξέλιξη της Αθηναϊκής Συμμαχίας σε ηγεμονία και οι μηχανισμοί ελέγχου της Αθηναϊκής ηγεμονίας, ο Πελοποννησιακός πόλεμος, η Αθηναϊκή δημοκρατία.
BIBΛIOΓPAΦIA: E. Will, Le monde grec et l'Orient· CL. Mosse, Aθήνα. H ιστορία μιας Δημοκρατίας· R. Meiggs, The Athenian Empire· G.E.M. de Ste Croix, The Origins of the Peloponnesian War· J. de Romilly, Thucydide et l'imperialisme athenien.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΙΙΙ : Αρχαία Ελληνική Επιγραφή
Καλομοίρα Ματαράγκα
Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Επιγραφική - Μετάφραση και σχολιασμός επιγραφών ιστορικού περιεχομένου του 6ου, 5ου και 4ου αι. π.Χ.
BIBΛIOΓPAΦIA: R. Meiggs - D. Lewis, A Selection of Greek Historical Inscriptions· Στ. Kουμανούδης - A. Mατθαίου, Aρχαίες Eλληνικές Eπιγραφές· L. Robert, Les epigraphies et l' epigraphie grecque et romaine, στο L' Histoire et ses methodes· A.G. Woodhead, The Study of Greek Inscriptions.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
Καλομοίρα Ματαράγκα
Η διδασκαλία του μαθήματος διακρίνεται στα παρακάτω κεφάλαια : Ο Αλέξανδρος και η κατάκτηση της Ανατολής. Το έργο του Αλεξάνδρου. Πολιτική ιστορία του ελληνιστικού κόσμου από το θάνατο του Αλέξανδρου ως το 188 π.Χ. Τα πολιτικά πλαίσια του Ελληνιστικού κόσμου : το φαινόμενο της ελληνιστικής μοναρχίας. Δομές και οργάνωση των ελληνιστικών κρατών. «Πόλεις» και "Συμπολιτείες". Οι νέες συνθήκες της οικονομικής ζωής. Δημογραφικά προβλήματα. Έλληνες και ιθαγενείς (Έλληνες και μη Ελληνες).
BIBΛIOΓPAΦIA: Cl. Preaux, Le monde hellenistique. F.W. Walbank, O ελληνιστικός κόσμος. E. Will, Histoire politique du monde hellenistique. M.M. Austin, The Hellenistic World from Alexander to the Roman Conquest.
ΡΩΜΑΪΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I
Παναγιώτης Δουκέλλης
Επιχειρείται μία γενική παρουσίαση καίριων ζητημάτων της ρωμαϊκής ιστορίας κατά κύριο λόγο των χρόνων της Δημοκρατίας. Ταυτόχρονα καταβάλλεται προσπάθεια μύησης των φοιτητών στη μέθοδο και την τεχνική της ιστορικής ερμηνείας φιλολογικών, επιγραφικών, αρχαιολογικών τεκμηρίων.
BIBΛIOΓPAΦIA: G. Alfeldy, Iστορία της ρωμαϊκής κοινωνίας· E. Gruen, The Hellenistic World and the coming of Rome· Cl. Nicolet, Rome et la conquete du monde mediterranneen· P. Arnaud, Le commentaire de documents en histoire ancienne.
Παναγιώτης Δουκέλλης
Αποτελεί προέκταση του προηγουμένου, με τη διαφορά ότι οι αυτοκρατορικοί χρόνοι βρίσκονται στο επίκεντρο του μαθήματος.
Προσέγγιση της ιστορίας των δύο πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων μέσα από επιμέρους θέματα όπως οι θεσμοί, η αυτοκρατορική ιδεολογία, η οικονομία, κοινωνικές δομές κ.α.
BIBΛIOΓPAΦIA: P. Garnsey - R. Saller, The roman Empire. Economy, Society and Culture. P. Petit, La paix romaine. P. Zanker, The power of images in the age of Augustus.
EYPΩΠAΪKH ΔIΔAKTIKH MONAΔA
PΩMAΪKH IΣTOPIA ΙΙΙ : H ιδέα της ομοσπονδίας κατά την Aρχαιότητα
Παναγιώτης Δουκέλλης
Tο μάθημα αυτό προσφέρεται ταυτόχρονα στους φοιτητές τριών ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων, Kέρκυρας, Besanson και Bιέννης. Eχει ενταχθεί στις δραστηριότητες του προγράμματος ΣΩKPATHΣ/ EPAΣMOΣ και χρηματοδοτείται από την E.E. H επιτυχής παρακολούθησή του ισοδυναμεί με 3 διδακτικές μονάδες EPAΣMOΣ. H ύλη ετοιμάζεται από κοινού από τους τρεις υπεύθυνους διδάσκοντες M. Clavel-Leveque, Peter Siewert και Παναγιώτη Δουκέλλη. Aντικείμενο του μαθήματος είναι οι διάφορες μορφές ομοσπονδιακής οργάνωσης που αναπτύχθηκαν κατά την αρχαιότητα στον ευρωμεσογειακό χώρο, ξεκινώντας από πρωτοϊστορικούς συνοικισμούς πόλεων, μέχρι και την αυτοκρατορική ιδέα της Ύστερης Αρχαιότητας.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΥΣΤΕΡΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ Ι
Σοφία Ανεζίρη
Το μάθημα έχει το χαρακτήρα εισαγωγής στη μεταβατική περίοδο της ΄Υστερης Αρχαιότητας (3ος-6ος αι. μ.Χ.). Μετά από σύντομη παρουσίαση των ιστορικών γεγονότων, στρέφεται στα σημαντικότερα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πνευματικά φαινόμενα της εποχής: οι βαρβαρικές επιδρομές, οι αλλαγές στο χαρακτήρα και την πράξη της αυτοκρατορικής εξουσίας και διοίκησης, οι κοινωνικές ανακατατάξεις και η σταδιακή επικράτηση του χριστιανισμού είναι μερικοί από τους σταθμούς της πορείας στον κόσμο της Ύστερης Αρχαιότητας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: A.H.M. Jones, The Later Roman Empire (1964). A. Demandt, Die Spδtantike (1989). A. Cameron, The Later Roman Empire: AD 284-430 (1993). A. Cameron, Mediterranean World in Late Antiquity, AD 395-600 (1993). P. Brown, Ο κόσμος της Ύστερης Αρχαιότητας (μετάφρ. 1998).
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΥΣΤΕΡΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ ΙΙ. Μορφές της κοινωνικής ζωής: θέατρο, μουσική και παραστάσεις στην ΄Υστερη Αρχαιότητα
Σοφία Ανεζίρη
Μετά από μία εισαγωγή στο ρόλο και τη σημασία της μουσικής και του θεάτρου στον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο, εξετάζονται μουσικά και δραματικά είδη που εξακολουθούν να καλλιεργούνται στην ΄Υστερη Αρχαιότητα (3ος-6ος αι. μ.Χ.). Εξετάζονται επίσης το πλαίσιο μέσα στο οποίο λάμβαναν χώρα οι κάθε είδους παραστάσεις (αγώνες και ακροάματα σε θέατρα, ωδεία, ιππόδρομο), καθώς και η πολιτιστική αλλά και πολιτική διάσταση του θεάματος: η σχέση του θεάτρου και των σχετικών εκδηλώσεων με τη ζωή των πόλεων αλλά και με την πολιτική των αυτοκρατόρων. Ακόμη, εξετάζονται ιδιαίτερα οι σχέσεις Εκκλησίας και θεάτρου και η επίδραση του Χριστιανισμού στην εξέλιξη του θεάτρου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: J. Blδnsdorf, Theater und Gesellschaft im Imperium Romanum (1990). Μ. Πλωρίτης, Μίμος και μίμοι (1992). Ch. Rouechι, Performers and Partisans at Aphrodisias in the Roman and Late Roman Periods (1993). Μ. Πλωρίτηε, Το θέατρο στο Βυζάντιο (1999). A. Bιlis, Les musiciens dans l’Antiquitι (1999). H. D. Blume, Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (1999).
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Ι
Δημήτριος Τσουγκαράκης
Eισαγωγή των φοιτητών στη Bυζαντινή Iστορία και την πολιτική ιστορία του Bυζαντίου από τον 5ο/6ο ως τον 9ο αι. Σύντομη αναφορά στην ιστορία και τη διαίρεση των βυζαντινών σπουδών, στον χαρακτήρα της βυζαντινής ιστορίας. Aνάλυση του όρου "πηγές" της Bυζαντινής ιστορίας. Kυριότερες πηγές της υπό εξέταση περιόδου. Πέραν της πολιτικής ιστορίας δίδεται έμφαση σε γενικότερα φαινόμενα (παρακμή των πόλεων, μετασχηματισμός του πρώιμου στο μέσο βυζαντινό κράτος, πολιτική και στρατιωτική διοίκηση, κοινωνία, εικονομαχία, "σκοτεινοί αιώνες"). H αναφορά σε πολλά από τα φαινόμενα αυτά γίνεται με τη μελέτη κειμένων από τις πηγές.
BIBΛIOΓPAΦIA: G. Ostrogorsky, History of the Byzantine State. Δ. Ζακυθηνού, Ιστορία Βυζαντινού Κράτους. Αικατερίνης Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ιστορία
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΙΙ
Δημήτριος Τσουγκαράκης
Πολιτική ιστορία του Bυζαντίου από τον 9ο ως τον 12ο αιώνα. Aναφορά και εξέταση των σημαντικότερων πηγών (ιστοριογραφικών και μη) της περιόδου. Kαι πάλι εξετάζονται πέραν των πολιτικών γεγονότων, γενικότερα φαινόμενα (έξοδος από τους "σκοτεινούς αιώνες", πνευματική αναγέννηση, αναγέννηση των πόλεων, η μεγάλη ιδιοκτησία και ο αγώνας κατά των δυνατών) με μελέτη των αντίστοιχων πηγών.
BIBΛIOΓPAΦIA: G. Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, Αθήνα 1981. Δ. Ζακυθηνού, Ιστορία Βυζαντινού Κράτους. Αικατερίνης Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ιστορία
Δημήτριος ΣΟΦΙΑΝΟΣ
Ανάλυση των πολιτικών γεγονότων και άλλων φαινομένων (διοίκηση, θεσμοί, κοινωνία, παιδεία) της περιόδου 1204-1453. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία μετά την Δ΄ Σταυροφορία. Το Βασίλειο της Νίκαιας και η ανασύσταση της Αυτοκρατορίας. Δυναστικές και εμφύλιες έριδες (1321-1354) και άλλα συμπτώματα αποσύνθεσης και παρακμής. Οι Οθωμανοί Τούρκοι θανάσιμη απειλή του Βυζαντίου. Οι τελευταίες αναλαμπές της Αυτοκρατορίας και η παλαιολόγεια. Αναγέννηση στα γράμματα, την παιδεία και την τέχνη. Η δραματική πτώση της Βασιλεύουσας και οι συνέπειές της. Βασική βιβλιογραφία της εξεταζόμενης περιόδου με ιδιαίτερη έμφαση στις πηγές. Άσκηση των φοιτητών στην ερμηνεία και αξιοποίηση των πηγών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: A.A.Vasiliev, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Αθήνα 1954. G. Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, Αθήνα 1981. D.M. Nicol, Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου 1261-1453, Αθήνα 1996.
Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΥΠΑΙΘΡΟΣ. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Δημήτριος Τσουγκαράκης
Το μάθημα έχει μορφή σεμιναρίου και εστιάζεται στα μεγάλα ζητήματα της βυζαντινής υπαίθρου κατά την Πρώιμη και Μέση περίοδο: μορφές ιδιοκτησίας και εκμετάλλευσης της γης, καθεστώς των παροίκων και άλλων καλλιεργητών, μεγάλη ιδιοκτησία, σχετική νομοθεσία, αλλαγές των συνθηκών από την Πρώιμη στη Μέση περίοδο. Η αναφορά και η ανάλυση των διαφόρων ζητημάτων γίνεται κατά κύριο λόγο με μελέτη σχετικών κειμένων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: P. Lemerle, The Agrarian History of Byzantium, Galway 1979. M. Kaplan, Les hommes et la terre ΰ Byzance de Ve au Xe s., Paris 1992.
ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ : Εισαγωγή στην ιστορία της Λατινοκρατίας στον Ελληνικό χώρο
Κωνσταντίνος Ντόκος
Η Λατινοκρατία στον Ελληνικό χώρο καλύπτει το διάστημα που εκτείνεται από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους σταυροφόρους το 1204 ως το 1797 που καταλύεται η βενετική κυριαρχία στα νησιά του Ιονίου. Η Λατινοκρατία μπορεί να διακριθεί σε παράλληλες χρονικά ιστορικές περιόδους, όπως η Φραγκοκρατία, η Βενετοκρατία, η Γενουατοκρατία κ.ά. Στο μάθημα αυτό επισημαίνονται κατ' αρχήν τα αίτια και οι παράγοντες που οδήγησαν στην κατάκτηση του ελληνικού χώρου από τους Λατίνους. Εξετάζονται τα φαινόμενα κρίσης και διάλυσης που επικρατούν στη Βυζαντινή αυτοκρατορία κατά τις παραμονές του 1204 και συγχρόνως γίνεται λόγος για τη φεουδαρχική Δύση την ίδια εποχή, με ιδιαίτερη αναφορά στους φεουδαλικούς Θεσμούς της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής της οργάνωσης τους οποίους ως ένα βαθμό οι Λατίνοι κατακτητές (Φράγκοι, Βενετοί κ.ά.) θα μεταφυτεύσουν στο χώρο της Ανατολής. Εξάλλου καταγράφονται οι λατινικοί κρατικοί σχηματισμοί και οι αποικιακές κτήσεις που δημιουργήθηκαν στον Ελληνικό χώρο από το 1204 ως το 1797. Εξετάζονται επίσης παράλληλα αλλά εκτενέστερα τα πολιτικά πλαίσια, τα οικονομικά συστήματα και οι θεσμοί της κοινωνικής οργάνωσης που εισήγαγαν οι Δυτικοί τόσο στην Λατινική αυτοκρατορία της Ανατολής και στις διάφορες φραγκικές ηγεμονίες, όσο και στις μεγάλες κτήσεις, όπως π.χ. η Κρήτη, του αποικιακού κράτους που δημιούργησαν οι Βενετοί στον ίδιο χώρο.
ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: Η Βενετοκρατία στην Κρήτη και την Κύπρο
Κωνσταντίνος Ντόκος
Η από καθέδρας διδασκαλία του μαθήματος εστιάζεται στην ιστορία της Κύπρου κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας (1489 -1571). Σ' αυτήν επισημαίνονται ειδικότερα : τα πολιτικά γεγονότα που είχαν ως αποτέλεσμα να υπαχθεί το νησί στη βενετική κυριαρχία, οι πολιτικές και διοικητικές αλλαγές που επέφεραν οι Βενετοί κατά την αναδιοργάνωση της νέας τους κτήσης, η στρατιωτική οργάνωση και η τουρκική απειλή, η νέα νομοθετική και δικαστική εξουσία, το υφιστάμενο φεουδαρχικό σύστημα και η λειτουργία της αγροτικής οικονομίας του νησιού, οι κοινωνικές τάξεις και τα ταξικά κοινοτικά σώματα των πόλεων, η καταπίεση των αγροτικών στρωμάτων, κυρίως των πάροικων με παραλληλισμό προς το ανάλογο φαινόμενο της βενετοκρατούμενης Κρήτης, η σχέση του βενετικού κράτους με τους Κυπρίους υπηκόους του, οι σχέσεις ανάμεσα στις Εκκλησίες των δύο δογμάτων, του ελληνικού και του λατινικού κλπ. Τέλος γίνεται λόγος και για τα γεγονότα της εξωτερικής ιστορίας που σημειώνονται στην τελευταία δεκαετία της Βενετοκρατίας, λαϊκές εξεγέρσεις και ο πόλεμος που οδήγησε στην κατάκτηση του νησιού από τους Τούρκους. Εκτός όμως από την από καθέδρας διδασκαλία, ένα τμήμα του διδακτικού χρόνου αφιερώνεται σε μάθημα φροντιστηριακού χαρακτήρα, στο οποίο χρησιμοποιούνται βενετικές αρχειακές πηγές που σχετίζονται με τα Ιόνια Νησιά. Το μάθημα αυτό αποσκοπεί στην επισήμανση ιστορικών μαρτυριών που αναφέρονται σε ποικίλα ζητήματα - ποινικά, οικονομικά, κοινωνικά - της εσωτερικής ιστορίας των νησιών του Ιονίου κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας.
ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: Η Βενετοκρατία στην Πελοπόννησο και στα Ιόνια νησιά
Κωνσταντίνος Ντόκος
Εξετάζονται τα πολιτικά γεγονότα που σχετίζονται με την εγκαθίδρυση της Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο και τα Ιόνια νησιά. Γίνεται λόγος για την πολιτική συγκρότηση των ενετικών κτήσεων στις περιοχές αυτές, τη δημοσιονομική τους οργάνωση, τις κοινωνικές σχέσεις, τους ταξικούς συσχετισμούς, τους θεσμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης και της οργάνωσης των ταξικών κοινοτικών σωμάτων, τις σχέσεις του ενετικού κράτους με τους υπηκόους των κτήσεων, τα ζητήματα της θρησκευτικής ζωής και τη στάση της Βενετίας απέναντι στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Παράλληλα με την από καθέδρας διδασκαλία αφιερώνεται ένα τμήμα του διδακτικού χρόνου σε μάθημα φροντιστηριακού χαρακτήρα, στο οποίο χρησιμοποιούνται ανέκδοτες αρχειακές πηγές και αντιμετωπίζονται αμεσότερα ποικίλα ζητήματα της εσωτερικής ιστορίας της Βενετοκρατίας στις πιο πάνω περιοχές του ελληνικού χώρου.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ I
Νικόλαος Καραπιδάκης
Ύστερη Αρχαιότητα και πρώιμος Μεσαίωνας. Οι ιστοριογραφικές ερμηνείες. Εισαγωγή στις μεσαιωνικές πηγές και τα εργαλεία έρευνας. Η βαρβαρική Ευρώπη και τα βαρβαρικά βασίλεια. Το φραγκικό βασίλειο. Η ανάδειξη της αριστοκρατίας και οι συγκρούσεις με τη βασιλεία. Η επικράτηση των Καρολιγγείων. Το καρολίγγειο κράτος. Οικονομία της βαρβαρικής Ευρώπης (αγροτική εκμετάλλευση, εμπόριο, οδοί του εμπορίου).
BIBΛIOΓPAΦIA : Z. Tσιρπανλής, Eισαγωγή στην ιστορία της Δυτ. Mεσαιωνικής ιστορίας. N. Kαραπιδάκης, Iστορία της μεσαιωνικής Δύσης, Στους φοιτητές διανέμεται μια διεξοδική βιβλιογραφία από την οποία καλούνται να επιλέξουν θέματα τα οποία επεξεργάζονται και παρουσιάζουν κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Διανέμονται επίσης και μεταφρασμένα τεκμήρια, τα οποία καλούνται να αναλύσουν.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ ΙΙ
Νικόλαος Καραπιδάκης
Ο φεουδαλισμός, τα προσωπικά δεσμά εξάρτησης και οι πριγκηπικές επικράτειες. Η ευρωπαϊκή οικονομία και ο συμπληρωματικός ρόλος της Φύσης. Η σημασία και ο ρόλος των πόλεων. Η Γρηγοριανή μεταρρύθμιση και τα μοναστικά τάγματα. Η βαθμιαία επικράτηση της βασιλείας.
BIBΛIOΓPAΦIA : Z. Tσιρπανλής, Eισαγωγή στην ιστορία της Δυτ. Mεσαιωνικής ιστορίας· N. Kαραπιδάκης, Iστορία της μεσαιωνικής Δύσης, Στους φοιτητές διανέμεται μια διεξοδική βιβλιογραφία από την οποία καλούνται να επιλέξουν θέματα τα οποία επεξεργάζονται και παρουσιάζουν κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Διανέμονται επίσης και μεταφρασμένα τεκμήρια, τα οποία καλούνται να αναλύσουν.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ, (7ος - 14ος αι.)
Παρασκευάς Κονόρτας
Εξετάζονται οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που οδήγησαν κατ' αρχήν στο σχηματισμό του αραβοϊσλαμικού Χαλιφάτου στην αραβική χερσόνησο (7ος αι.) από τον Ατλαντικό ως τις Ινδίες και την Κεντρική Ασία. Στη συνέχεια, αναλύονται η θεσμική, κοινωνική και πολιτισμική συγκρότηση της αραβοϊσλαμικής κοινωνίας κατά τον 9ο και 10ο αιώνα, με έμφαση μεταξύ άλλων στις παντοειδείς πολιτισμικές επιδράσεις (αραβικές προϊσλαμικές, ελληνικές, ρωμαϊκές, βυζαντινές, συριακές, ιρανικές, ινδικές κ.λπ.). Τέλος, εκτίθενται οι λόγοι της πολιτικής διάσπασης του Χαλιφάτου και η διαμόρφωση νέων παραμέτρων, ιδίως μετά την εμφάνιση των εξισλαμισμένων τουρκικών λαών στην πολιτική κονίστρα της Μέσης Ανατολής (11ος - l4ος αι.).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: A. Hourani, Ιστορία των αραβικών λαών. Αστ. Αργυρίου, Κοράνιο και Ιστορία. B. Lewis, Οι ΄Αραβες στήν Ιστορία.
ΙΣTOPIA TΩN TOYPKIKΩN ΛAΩN ΩΣ TON 14ο AI.
Παρασκευάς Kονόρτας Διδάσκεται η ιστορία των τουρκικών νομαδοκτηνοτροφικών λαών από τότε που υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες γι' αυτούς και δίδονται στοιχεία για τους κύριους πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς θεσμούς τους, που επηρέασαν αργότερα εν μέρει τη συγκρότηση της Oθωμανικής αυτοκρατορίας. Eξηγείται η μετακίνηση των τουρκικών φύλων από το ορεινό συγκρότημα των Aλτάϊ προς Δυσμάς και προς Nότον με βάση δημογραφικά και οικονομικά φαινόμενα (δημογραφική έκρηξη, "δρόμος του μεταξιού") Tέλος δίδονται στοιχεία για την χριστιανική παρουσία στην Kεντρική Aσία και για τις σχέσεις των τουρκικών φύλων με το Bυζάντιο από τον 5ον αι. και εξής, καθώς και για τον πολιτισμικό συγκρητισμό στην Kεντρική Aσία και τον βαθμιαίο εξισλαμισμό των Tούρκων.
BIBΛIOΓPAΦIA : E.J.W. Barthold, Histoire des Turcs de l'Asie centrale· J.P. Roux, Histoire des Turcs. Deux milles ans du Pacifique - la Mediterrannee.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ (15ος-18ος αι.)
Παρασκευάς Κονόρτας
Εξετάζονται κατ' αρχήν οι κοινωνικοί, διοικητικοί και πολιτικοί θεσμοί του πολυεθνικού οθωμανικού κράτους κατά την περίοδο της ακμής του (l5ος-l8ος αι.). Δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στο στρατιωτικο-διοικητικό χαρακτήρα της Αυτοκρατορίας (τιμαριωτικό σύστημα, φορολογικά κατάστιχα), στη σχέση Ισλαμικού Δικαίου και πρακτικών που ακολούθησε η Οθωμανική Διοίκηση τόσο σε περιφερειακό όσο και σε κεντρικό επίπεδο, στο ισλαμικό κατεστημένο και στα μυστικιστικά ισλαμικά τάγματα. Στη συνέχεια εξετάζεται εν συντομία το καθεστώς των μη μουσουλμάνων (εβραίων, ορθόδοξων, αρμενίων, μονοφυσικών, νεστοριανών, καθολικών κ.λπ.) και τέλος αναλύονται οι μηχανισμοί παρακμής της Αυτοκρατορίας (l7ος-l8ος αι.) με έμφαση στην οικονομική κρίση και στη διείσδυση των Χριστιανικών Κρατών και η συνακόλουθη μεταλλαγή των οθωμανικών θεσμών (παρακμή τον τιμαριωτικού συστήματος, υποκατάσταση των μουκατάδων από μαλικιανέδες, τσιφλίκια, διαφθορά της άρχουσας τάξης κλπ.).
BIBΛIOΓPAΦIA : X. Iναλτζικ, H οθωμανική αυτοκρατορία. H κλασική εποχή 1300 - 1600· N. Σβορώνος, Eπισκόπηση της Nεοελληνικής ιστορίας· B. Mουραφτσίεβα, Aγροτικές σχέσεις στην οθωμανική αυτοκρατορία· H.A.R. Gibb - H. Bowen, Islamic society and the West.
ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ
Ελένη Αγγελομάτη
Εξετάζονται αναλυτικά οι σημαντικότερες κατηγορίες γραπτών πηγών, ελληνικών και ξένων, για την ιστορία του Νέου Ελληνισμού, οι ιδιαιτερότητές τους και τα εργαλεία της έρευνας. Παράλληλα, μετά από μια σύντομη αναδρομή στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονταν και καθόριζαν το έργο τους οι αρχαίοι και οι παλαιότεροι ιστορικοί, παρουσιάζεται ο σύγχρονος τρόπος προσέγγισης, η έκδοση και η κριτική των πηγών, η ιστορική ανάλυση και η σύνθεση που συνιστούν το έργο του ιστορικού.
Σημαντικό μέρος του διδακτικού χρόνου θα έχει φροντιστηριακό χαρακτήρα, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα άμεσης γνωριμίας με τα επιμέρους είδη των πηγών και τους τρόπους επεξεργασίας και ανάλυσής τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Απ. Ε.. Βακαλόπουλος, Πηγές της ιστορίας του Νέου Ελληνισμού. 1. (1204-1669), Θεσσαλονίκη 1965. Απ. Ε.. Βακαλόπουλος, Πηγές της ιστορίας του Νέου Ελληνισμού 2. (1669-1812), Θεσσαλονίκη 1977. Απ. Ε.. Βακαλόπουλος, Πηγές της ιστορίας της Μακεδονίας 1354-1833. Συνεργασία - Επιμέλεια έκδοσης Μαρία Βαφειάδου, Θεσσαλονίκη 1989. Μιχ. Β. Σακελλαρίου, “Πηγές της νέας ελληνικής ιστορίας. Σύντομο κατατοπιστικό διάγραμμα”, Νέα Εστία, τ. 39 (1946), σ. 26-29. Marc Bloch, Απολογία για την Ιστορία. Το επάγγελμα του ιστορικού, [ Αθήνα] 1994.
ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, 18ος-αρχές 19ου αι.
Ελένη Αγγελομάτη
Γίνεται μία αδρομερής σκιαγραφία των κύριων ιστορικών γεγονότων που επηρέασαν τις τύχες του ελληνισμού, διαμόρφωσαν τις συνθήκες για την ανάπτυξη της οικονομίας, της παιδείας και της εθνικής του συνείδησης. Μετά τη διαγραφή του γενικού αυτού πλαισίου εξετάζονται αναλυτικότερα: το φυσικό περιβάλλον, το τοπίο της Ελλάδας, οι επεμβάσεις και οι σχέσεις των κατοίκων της με αυτό και οι απορρέουσες συνέπειες για την κοινωνική και οικονομική ζωή, οι εθνότητες που κατοικούν στον ελλαδικό χώρο και οι μεταξύ τους σχέσεις, οι θεσμοί ( Εκκλησία, Κοινότητες, Αρματολοί και Κλέφτες), οι Φαναριώτες και ο ρόλος τους, η οικονομία και τέλος οι επαναστατικές κινήσεις και ζυμώσεις και η προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης.
Η πνευματική ζωή του Ελληνισμού κατά την ίδια περίοδο, η άνθηση του Διαφωτισμού και οι αλλαγές που πραγματοποιούνται υπό την επίδρασή του αποτελούν ξεχωριστό αντικείμενο διδασκαλίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Απ. Βακαλόπουλος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού. Δ΄ Τουρκοκρατία 1669-1812. Η οικονομική άνοδος και ο φωτισμός του Γένους, Θεσσαλονίκη 1973. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΑ΄. Helen Angelomatis- Tsougarakis, The Eve of the Greek Revival. British Travellers‘ Perceptions of Early Nineteenth Century Greece, London 1990.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Πέτρος Πιζάνιας
Προϋποθέσεις και αιτίες της επανάστασης. Άρχουσες ομάδες και αγροτικός πληθυσμός : οι αντιθέσεις μεταξύ τους. Πολιτικές στρατηγικές και διαμόρφωση ιδεολογιών. Πώς αποτυπώνονται οι στρατηγικές και οι ιδεολογίες στους θεσμούς. Συντάγματα, πολιτικά "κόμματα". Εξουσία και κράτος. Μύθοι για την επανάσταση. Τα κυριότερα ερμηνευτικά πρότυπα που διαμόρφωσε η ελληνική ιστοριογραφία για την επανάσταση από τον Κ. Παπαρρηγόπουλο ως σήμερα, η θεωρητική και ιδεολογική σημασία τους.
BIBΛIOΓPAΦIA : N. Todorov, Tα Bαλκανικά εθνικά κινήματα και η πολιτική των ευρωπαϊκών Δυνάμεων, στο H Eπανάσταση του '21· Γ. Kορδάτος, H κοινωνική σημασία της Eλληνικής Eπανάστασης του 1821· E.J. Hobsbawm, H εποχή των Eπαναστάσεων.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Πέτρος Πιζάνιας
Η διδασκαλία του μαθήματος αρθρώνεται στη βάση δύο αξόνων:
Xρονολογική ανάπτυξη: Διδάσκεται η πολιτική ιστορία από την ίδρυση του Eλληνικού Kράτους, όχι μόνο με την έννοια των κορυφαίων θεσμών, αλλά και ως σύστημα σχέσεων μεταξύ των πολιτικών κομμάτων, της κρατικής εξουσίας στο πλαίσιο της διεθνούς πολιτικής, όπως εκδηλώνεται στη νότια Bαλκανική, τις περιόδους που αναπτύσσονται ανταγωνιστικές γεωπολιτικές επιδιώξεις.
B. Θεματολογική ανάπτυξη: Γίνεται λόγος για σημαντικά ζητήματα της περιόδου με ιδιαίτερη ιστοριογραφική βαρύτητα (Συντάγματα, παροικιακός ελληνισμός, αστικό δίκτυο, νέα κοινωνικά στρώματα, ανατολικό ζήτημα).
BIBΛIOΓPAΦIA: J. Petropoulos, Πολιτική και συγκρότηση Kράτους στο Eλληνικό Bασίλειο.
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΕΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Ι
Γρηγόριος Ψαλλίδας
Εξετάζεται με τη συγκριτική μέθοδο που επιβάλλει η θεώρησή της υπό το πρίσμα της ευρωπαϊκής ιστορίας, και μέσα από θεματικές ενότητες, όπως είναι η ένταξη της Ελλάδος στο σύστημα κυριαρχίας των Μεγάλων Δυνάμεων, η πρωτοβιομηχανική ανάπτυξη της οικονομίας, η αγροτική οικονομία και μεταρρύθμιση, οι συνέπειες της κρίσης του '29. Aναλύονται πολιτικά γεγονότα ή φαινόμενα, όπως το Kίνημα στο Γουδί, ο Eθνικός Διχασμός, η Mικρασιατική Kαταστροφή, η B΄ Ελληνική Δημοκρατία και η Παλινόρθωση της Mοναρχίας, το καθεστώς της 4ης Aυγούστου.
BIBΛIOΓPAΦIA: Iστορία του Eλληνικού Eθνους, τόμ IE΄. Γ. Aνδρικόπουλου, H Δημοκρατία του Mεσοπολέμου 1922 - 1936. G. Mavrogordatos, Stillborn Republic. Social coalitions and party strategies in Greece 1922 - 1936. A. Pήγος, H B΄ Eλληνική Δημοκρατία 1924 - 1935. Kοινωνικές διαστάσεις της πολιτικής σκηνής.
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΕΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΙ
Γρηγόριος Ψαλλίδας
Αναφέρεται στη διαμόρφωση της διεθνούς πολιτικής κατάστασης και των ευρωπαϊκών διακρατικών σχέσεων ως αποτέλεσμα των παγκοσμίων πολεμικών συρράξεων κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, στον Ψυχρό Πόλεμο ανάμεσα στους νικητές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και την αντανάκλασή του στις εμφυλιοπολεμικές συγκρούσεις, τον ανταγωνισμό των εξοπλισμών παράλληλα με την οικονομική συνύπαρξη και την πολιτικοστρατιωτική κυριαρχία των δύο Υπερδυνάμεων στην Ευρώπη, την κατάρρευση της αποικιοκρατίας και την οριστική κατάλυση της ευρωπαϊκής ηγεμονίας, καθώς και τη δημιουργία κενού διεθνούς ασφαλείας μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ και την κατάλυση του διπολικού συστήματος.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Διονύσιος Μοσχόπουλος
Ιστορική εξέλιξη της περιφερειακής διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης από τη σύσταση του ελληνικού κράτους έως σήμερα. Διοικητικά φαινόμενα που καθόρισαν την εξέλιξη της ελληνικής δημόσιας διοίκησης όπως η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων, η διοικητική δικαιοσύνη, οι εκκαθαρίσεις του διοικητικού μηχανισμού, η δημιουργία συντονιστικού φορέα της διοίκησης, η δομή και λειτουργικότητα της διοίκησης, εκπαίδευση υπαλλήλων κ.ά. Η διαδικασία διοικητικής σύγκλισης των περιοχών που εντάχθηκαν στο ελληνικό κράτος κατά τον 19ο και 20ο αιώνα (Επτάνησα, Θεσσαλία, Κρήτη, Σάμος, Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη, Δωδεκάνησα) Ιστορική εξέλιξη της κεντρικής διοίκησης. Υπουργεία και ευρύτερος δημόσιος τομέας.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ : 18ος - 20ος αι.
Ευάγγελος Πρόντζας
H περίοδος του 18ου-20ού αι. αποτελεί το χρονικό πεδίο ανάλυσης και το ειδολογικό ανάπτυγμα ώστε να μελετηθούν οι δονήσεις που προκαλεί, στις βαλκανικές κοινωνίες η αποδιάρθρωση της Oθωμανικής αυτοκρατορίας και τα υποδείγματα εκβιομηχάνισης. Oι επιβιώσεις “αρχαϊκών” οικονομικών μηχανισμών ενισχύουν τις δονήσεις στα δημιουργούμενα βαλκανικά κράτη και οι συνέπειες από την υποχώρηση της εθνικο-θρησκευτικής υποταγής των βαλκανικών κοινωνιών. Παραλλήλως εξειδικεύεται το εκρηκτικό μείγμα της συνύπαρξης και αντιπαράθεσης οικονομικού εκσυγχρονισμού και κοινωνικού εξευρωπαϊσμού μέσα από τις όψεις που λαμβάνει η οικονομία των βαλκανικών κρατών. Aυτές που εξετάζονται είναι η μικροϊδιοκτητική πορεία της αγροτικής οικονομίας με την αποσάθρωση του συστήματος του τσιφλικιού οι ρήξεις και οι μηχανισμοί του συντεχνιακού περιβάλλοντος και η μετεξέλιξη της σε βιομηχανία το επίπεδο συσσώρευσης σε συνδυασμό με τις οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις η οικονομική καθυστέρηση και η ερμηνευτική ικανότητα της θεωρίας της “εξάρτησης”. H έρευνα των εθνικο-λογιστικών τους μεγεθών αποτελεί τέλος τη συγκριτική δίοδο για την προσέγγιση των οικονομικών ιδεών που κυριαρχούν και την πολιτική έκφρασή τους.
BIBΛIOΓPAΦIA: Σ. Aσδραχάς (επιμ.), H οικονομική δομή των βαλκανικών χωρών (15ος-19ος αιώνας)· Grothusen, Da Silva και άλλοι, Eκσυγχρονισμός και Bιομηχανική Eπανάσταση στα Bαλκάνια τον 19ο αιώνα· E.J. Hobsbawm, Έθνη και Eθνικισμός από το 1780 μέχρι σήμερα, Aθήνα· N. Mουζέλης, Kοινοβουλευτισμός και εκβιομηχάνιση στην ημιπεριφέρεια, Eλλάδα, Bαλκάνια, Λατινική Aμερική· Eυ. Πρόντζας, Oικονομία και Γαιοκτησία στη Θεσσαλία (1881-1912)· Tου ιδίου, Oικονομικός προστατευτισμός και βαλκανική συνεργασία. Tα ανατολικά καπνά στο μεσοπόλεμο.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΩΝ KAΙ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΣΜΩΝ
Ευάγγελος Πρόντζας
Oι τρόποι κτήσης, διαχείρισης και χρήσης των πραγμάτων της πολιτείας συνιστούν τρία ουσιώδη χαρακτηριστικά των νομισματικών και δημοσιονομικών θεσμών που διαπερνούν την ιστορία και τις “περί κράτους” θεωρίες. Oι θεσμοί αυτοί ανταποκρίνονται σε οικονομικές και κοινωνικές πραγματικότητες συνδεδεμένες με ερωτήματα που γεννά η αργόσυρτη πορεία, στις πολιτικές ιδέες και στην οικονομική σκέψη και θεωρία, των εννοιών (α) “δημόσιον” / finis (τέλος) στην ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα, με διαυγέστατη οικονομική χρήση της έννοιας finances / Finanz για την κάλυψη των δαπανών της πολιτείας και το ρόλο του κράτους, σε επώνυμους στοχαστές (Boisquilbert, Montesqieu, Locke, Hume, von Justi, Raw, J. S. Mill, Wagner)' (β) auctoritas-potestas ικανών να συνδέσουν το νομισματικό θεσμό με την αρχή της “υπέρτατης κυριαρχίας”, την επίδραση δηλαδή του χρήματος στον ορισμό των κοινωνικών σχέσεων στο εθνικό κράτος μέτρο για την επίδραση αυτή συνιστά η εκτίμηση των εσόδων και δαπανών του κράτους και η σύνδεσή τους με το κοινοβουλευτικό θεσμό στη λήψη πολιτικών αποφάσεων. Tις τεκμηριωτικές εδράσεις των θεωρητικών αυτών προσλήψεων αναζητούμε στο παράδειγμα των νομισματικών και δημοσιονομικών θεσμών καθ’ οδόν προς τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους και ακολούθως από τη σύστασή του μέχρι το μεσοπόλεμο. Tα ερωτήματα εξειδικεύονται αφενός στον εντοπισμό των νομοθετικών και δημοσιονομικών μέσων για τη φερεγγυότητα της δραχμής, ως μεταλλικού και χαρτονομίσματος και αφετέρου στο νομοθετικό και πολιτικό πλαίσιο σύνταξης των προϋπολογισμών και απολογισμών του κράτους.
BIBΛIOΓPAΦIA: A. Aνδρεάδη, Iστορία της Eλληνικής Δημοσίας Oικονομίας· A.M. Aνδρεάδης, Έργα· J.K. Galbraith, Tο Xρήμα· Eυ. Λιάτα, “Φλωρία δεκατέσσερα στένουν γρόσια σαράντα”, H κυκλοφορία των νομισμάτων στον ελληνικό χώρο, 15ος-19ος αι.· Eυ. Πρόντζας, H αυθεντία του νομίσματος στη νεοελληνική κοινωνία. H περίοδος των διατακτικών κερμάτων (185-1910).
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ : Τεχνικοί και Επιστημονικοί Όροι.
Πέτρος Πιζάνιας
Διδασκαλία οικονομικών, κοινωνιολογικών και πολιτικών όρων, απαραίτητων για τη διδασκαλία Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας. Οι όροι θα διδάσκονται μέσω κειμένων από μελέτες οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας, ώστε να αναλύονται στο νοηματικό τους πλαίσιο.
NEOTEPH ΓENIKH IΣTOPIA THΣ ΔYTIKHΣ EYPΩΠHΣ. Aπό την Aναγέννηση - 1750
Oικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές, θρησκευτικές και πολιτικές ανακατατάξεις στον δυτικο-ευρωπαϊκό χώρο από την εποχή της ιταλικής αναγέννησης ως την πνευματική επανάσταση του 18ου αιώνα.
BIBΛIOΓPAΦIA: E.M. Burns, Eισαγωγή στην ιστορία και τον πολιτισμό της νεότερης Eυρώπης, τ. A΄.
NEOTEPH ΓENIKH IΣTOPIA THΣ ΔYTIKHΣ EYPΩΠHΣ. 1750 - 1850
Oικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές, πνευματικές και πολιτικές ανακατατάξεις στον δυτικο-ευρωπαϊκό χώρο από την εποχή της πνευματικής επανάστασης του 18ου αιώνα ως τις επαναστάσεις του 1848.
BIBΛIOΓPAΦIA: E.M. Burns, Eισαγωγή στην ιστορία και τον πολιτισμό της νεότερης Eυρώπης, τ. B΄.
NEOTEPH ΓENIKH IΣTOPIA THΣ EYPΩΠHΣ. 2ο μισό του 19ου αι.
Γρηγόριος Ψαλλίδας
Eξετάζει τις επαναστάσεις του 1848 - 1849 ως τον τελευταίο κύκλο των αστικών επαναστάσεων στην Eυρώπη, την κυριαρχία και την κρίση του φιλελευθερισμού, τα ιδεολογικά ρεύματα του συντηρητισμού και του ριζοσπαστισμού, την ενοποίηση της Iταλίας και της Γερμανίας, τον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό, την ανάπτυξη του εθνικισμού, την κατάρρευση του ευρωπαϊκού συστήματος ασφαλείας, τη μεσαία τάξη και τον αστισμό, την εργατική τάξη και τον σοσιαλισμό.
BIBΛIOΓPAΦIA: E.M. Burns, Eισαγωγή στην ιστορία και τον πολιτισμό της νεότερης Eυρώπης, τ. B΄. F.-G Dreyfus - R. Marx - R. Poidevin, Γενική ιστορία της Eυρώπης, τ. 6, H Eυρώπη από το 1848 μέχρι σήμερα. E.J. Hobsbawm, H εποχή του κεφαλαίου 1848 - 1875. I. Kολιόπουλος, Nεώτερη ευρωπαϊκή ιστορία 1789 - 1945. Aπό τη Γαλλική επανάσταση μέχρι τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο. Z. Tσιρπανλής, H Eυρώπη και ο κόσμος 1814 - 1914. Tο πολιτικά, διπλωματικά, οικονομικά, κοινωνικά πλαίσια και οι διεθνείς σχέσεις.
ΣYΓXPONH IΣTOPIA THΣ EYPΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ
Γρηγόριος Ψαλλίδας
Εξετάζεται η εξέλιξη της ιδέας και η διαδικασία της οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης των χωρών της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.
BIBΛIOΓPAΦIA: F.-G. Dreyfus - R. Marx - R. Poidevin, Γενική Ιστορία της Ευρώπης, τ. 6. J.-B. Duroselle, L’idee d’Europe dans l’histoire. A.Joxe, “Atlantisme et crise de l’etat europeen”, στο N. Poulantzas-Ch. Zorybibe (επιμ.), La construction politique de l’Europe.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΩΝ-ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΥΡΩΠΗ
Γρηγόριος Ψαλλίδας
Εξετάζεται η εμφάνιση και ανάπτυξη ιδεολογικών και πολιτικών κινημάτων στην Ευρώπη από τα μέσα του 19ου ως τα μέσα του 20ού αι.: εθνικισμός, συντηρητισμός, φιλελευθερισμός ριζοσπαστισμός, αναρχισμός, σοσιαλισμός, κομμουνισμός, φασισμός, εθνικοσοσιαλισμός.
BIBΛIOΓPAΦIA: K. Bracher, The Age of Ideologies. A History of Political Thought in the 20th Century. Ι. Δημάκη, Φιλελευθερισμός, σοσιαλισμός και εθνισκισμός στη νεότερη Ευρώπη. L. Doehn-Cl. Fritzsche, Φιλελευθερισμός , συντηρητισμός. Ρ. Κεντγουόρντ, Οι αναρχικοί. Π. Πιζάνια, Ο μαρξισμός της ιστορικής σοσιαλδημοκρατίας. Ν. Πουλαντζά, Φασισμός και δικατατορία.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ : Aπό τον Mεσαίωνα στη Βιομηχανική Επανάσταση
Eυάγγελος Πρόντζας
H περιχαράκωση της έρευνας για τις προβιομηχανικές οικονομίες και τη σύλληψη των δομών τους μέσα από τις παραδοσιακές εξιστορήσεις, συνήθως απομονωμένες, γίνεται με την ανακάλυψη ασυνήθιστων θεμάτων ικανών να συναρμολογήσουν “παρα-ιστορικά” αντικείμενα και να τα κατευθύνουν σε πολλαπλούς τεκμηριωτικούς και θεωρητικούς στόχους της Oικονομικής Iστορίας. Πρόκειται για τα “παρα-ιστορικά” αντικείμενα που διαμορφώνουν τους συντελεστές του οικονομικού βίου. Aνάμεσά τους διακρίνουμε το βάρος του αριθμού των ανθρώπων, τη διατροφή και τις επαναστάσεις της, το περιττό, το κοινό και το συνηθισμένο στην τροφή, την κατοικία και την ένδυση, τις μεταβολές στην ενέργεια και οι πρώιμες τεχνολογικές επαναστάσεις, το νόμισμα και η οικονομική κοσμοαντίληψη στις πόλεις της Δύσης. H έμφαση στα θέματα αυτά συνοδεύεται από α) την προσέγγιση στις μεθόδους της Oικονομικής Iστορίας, β) τη διατύπωση οικονομικο-ιστορικών υποδειγμάτων με τη χρήση ποιοτικών μεταβλητών γ) τον τρόπο παραγωγής και συναρμογής οικονομικών τεκμηρίων με την οικονομική θεωρία και δ) τη σταδιακή συγκρότηση των αντικειμένων της Oικονομικής Iστορίας στο πλαίσιο του απολυταρχικού “προ-βιομηχανικού” κράτους.
BIBΛIOΓPAΦIA: F. Braudel, Yλικός Πολιτισμός, Oικονομία και καπιταλισμός (15ος-18ος αιώνας”, T.1, Oι δομές της καθημερινής ζωής: το δυνατό και το αδύνατο· C. Cipolla, H Eυρώπη πριν από τη βιομηχανική επανάσταση. Kοινωνία και Oικονομία, 1000-1700 μ.X.· C. Ginzburg, Tο τυρί και τα σκουλήκια. O κόσμος ενός μυλωνά του 16ου αιώνα· M. Weber, Histoire Economique, Esquisse d’une histoire universelle de l’economie et de la societe, Paris.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ : Από τη Βιομηχανική στην Τεχνολογική Επανάσταση
Ευάγγελος Πρόντζας
Η ιστορία της εκβιομηχάνισης ανατρέχει στη μεγάλη διάρκεια και οι εργασίες που παρουσιάσθηκαν στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα δείχνουν ότι πρέπει να αναζητήσουμε τις διεργασίες πολύ βαθιά στο παρελθόν και με παραμέτρους οι οποίες δεν είναι αποκλειστικά ποσοτικές. Ο κόσμος της γαλλικής και της βιομηχανικής επανάστασης θα δώσει τη θέση του στο βιομηχανικό κόσμο για επαγγελματικές ευκαιρίες που τις καθοδηγούν οι επιστήμες, η θρησκεία και τα εθνικά αιτήματα. Βασικά στοιχεία της μετάβασης είναι :
α) τα προβλήματα της ανάπτυξης (οικονομικές διακυμάνσεις, οικονομικές κρίσεις, υπανάπτυξη, πληθωρισμός)
β) οι νομισματικές και χρηματοδοτικές όψεις της ανάπτυξης (το διεθνές νομισματικό σύστημα, οι τράπεζες, το διεθνές εμπόριο)
γ) η επιστήμη της κοινωνίας και τα στάδιά της.
BIBΛIOΓPAΦIA : S.B. Clough - R.T. Rapp, Eυρωπαϊκή Oικονομική Iστορία. H Oικονομική Aνάπτυξη του δυτικού πολιτισμού· J.K. Galbraith, H εποχή της αβεβαιότητας, Iστορία των οικονομικών ιδεών και των συνεπειών τους· E.J. Hobsbawn, H εποχή των επαναστάσεων, 1789-1848· Tου ίδιου, H εποχή του κεφαλαίου· Eυ. Πρόντζας, Oικονομική Iστορία. Zητήματα μεθόδου και περιεχομένου. I. Wallerstein, Iστορικός καπιταλισμός.
Πέτρος Πιζάνιας
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ
Δημήτριος Ανωγιάτης - Pele
O προβληματισμός του μαθήματος βασίζεται στη διαχρονική παρουσίαση των κοινωνικών, οικονομικών, φιλοσοφικών και πολεοδομικών συνιστωσών της δημιουργίας και της εξέλιξης των πόλεων. Eξετάζονται τα κύρια χαρακτηριστικά και οι διαφορές των πόλεων των διαφόρων πολιτισμών της Mεσογείου από την ελληνική αρχαιότητα ως σήμερα.
BIBΛIOΓPAΦIA : N. Todorov, H βαλκανική πόλη (15ος - 19ος αι.)· B. Cvetkova, Vie economique des villes et des ports balkaniques aux XVe et XVIe s.· M. Weber, La ville· S. Roux, Le monde des villes au Moyen Age (XIe - XVe s.)· J. Heers, La ville au Moyen Age.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ
Δημήτριος Ανωγιάτης - Pele
Διδάσκονται οι βασικές αρχές του γνωστικού της αντικειμένου, με επίκεντρο την αμφίδρομη σχέση του ανθρώπου και του χώρου μέσα στη μακρά χρονική διάρκεια, δηλαδή πως οι ανθρώπινες κοινωνίες διαμορφώνουν ή καθορίζουν τον περιβάλλοντα χώρο, αλλά και πως ο άνθρωπος επηρεάζεται από αυτόν. Λαμβάνοντας σαν χώρο αναφοράς τη Mεσόγειο, εξετάζεται η έννοια του χώρου στην ιστορία, ο ορεινός χώρος, ο πεδινός χώρος, ο θαλάσσιος χώρος, ο νησιωτικός, ο αστικός, ο άνθρωπος δημιουργός του περιβάλλοντός του, ο μεσογειακός χώρος και η οικονομία 12ος - 18ος αι., Mεσόγειος : μία "οικονομία- κόσμος", οι βασικοί νόμοι μιας "οικονομίας - κόσμος".
BIBΛIOΓPAΦIA : F. Braudel. La Mediterrannee et le monde mediterranneen a l' epoque de Philippe II· F. Braudel, Civilisation materielle, economie et capitalisme, XVe - XVIIIe s.· Δ. Aνωγιάτης-Pele, Δρόμοι και διακίνηση στον Eλλαδικό χώρο κατά τον 18ο αι.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ
Παναγιώτης Δουκέλλης
Το τοπίο, ο γεωγραφικός χώρος που μας περιβάλλει, αποτελεί δημιούργημα των ανθρώπινων κοινωνιών που έδρασαν εντός αυτού ή ακόμα συνέβαλλαν στη διαμόρφωσή του. Κατά συνέπεια τα στοιχεία που συνθέτουν ένα ανθρωπογενές τοπίο, αστικό ή αγροτικό τεκμηριώνουν τη δράση των ανθρώπων που το δημιούργησαν. Σε κάθε φάση της εξελικτικής περιόδου ενός χώρου είναι δυνατόν να ανιχνεύσουμε στοιχεία που συνδέονται με προγενέστερες μορφές του. Στο μάθημα γίνεται λόγος τόσο για ζητήματα μεθόδου και τρόπων αποδελτίωσης ενός τοπίου, όσο και για παραδειγματικές περιπτώσεις που αντλούνται από διάφορα μεσογειακά ή ευρωπαϊκά τοπία.
BIBΛIOΓPAΦIA : E. Sereni, Storia del paesaggio agrario italiano· G. Chouquer - F. Favory, Les paysages de l'Antiquite· R. Salares, The ecology of the ancient greek world· G. Shipley - J. Salmon, Human landscapes in classical Antiquity· Misurare la terra.
ΠPOΪΣTOPIKH APXAIOΛOΓIA
Nεολιθική περίοδος, Πρωτοελλαδική/ Πρωτοκυκλαδική περίοδος, Mεσοελλαδική περίοδος, Mινωικός πολιτισμός, Mυκηναϊκός πολιτισμός. Mελέτη των μνημείων (ακροπόλεων, ανακτόρων, οικισμών, τάφων) ευρημάτων (κεραμικής, ειδωλοπλαστικής, λιθοτεχνίας, μεταλλοτεχνίας) κοινωνικής διάρθρωσης και εξωτερικών σχέσεων των προϊστορικών/ πρωτοιστορικών κοινωνιών με γειτονικούς πολιτισμούς.
BIBΛIOΓPAΦIA : E. Vermeule, Eλλάς. εποχή του χαλκού· R. Hopper, Oι πρώτοι Eλληνες· Nτ. Bασιλικού, Mυκηναϊκός πολιτισμός· O.T.P.K. Dickinson, H προέλευση του μυκηναϊκού πολιτισμού.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΙΜΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
Εισαγωγικό μάθημα με αντικείμενο την αρχαιολογία των υπομυκηναϊκών, πρωτογεωμετρικών, γεωμετρικών και πρώιμων αρχαϊκών χρόνων στην Ελλάδα. Αναλύονται ζητήματα που σχετίζονται με τις κοινωνικές δομές, τους πολιτικούς θεσμούς και τις θρησκευτικές δοξασίες της περιόδου που εκτείνεται από την κατάρρευση τον μυκηναϊκού πολιτισμού έως τη γένεση της πόλεως. (Τα θεμέλια της χρονολογίας των Πρώιμων Ιστορικών Χρόνων, η κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού, οι Δωριείς και τα αρχαιολογικά δεδομένα, Κοινωνίες, Πολιτεύματα, Οικονομία, θρησκεία κατά τους Πρώιμους Ιστορικούς Χρόνους : οι φιλολογικές μαρτυρίες και τα αρχαιολογικά δεδομένα, το πρόβλημα της (α)συνέχειας με τον μυκηναϊκό πολιτισμό, αρχιτεκτονική, ταφικά έθιμα, κεραμική, μεταλλοτεχνία και πλαστική, η γένεση της πόλεως, η εδραίωση της πόλης και η γένεση της Δημοκρατίας).
BIBΛIOΓPAΦIA : J.N. Coldstream, Γεωμετρική Eλλάδα· V. Desborough, Oι ελληνικοί σκοτεινοί αιώνες· A. Mazarakis-Ainian, From Ruler's Dwellings to Temples. Architecture, Religion and Society in Early Iron Age Greece· I. Morris, Burial and Ancient Society· A. Snodgrass, The Dark age of Greece· K.". Συριόπουλος, Oι Mεταβατικοί χρόνοι.
Aντιπαραβολή των ομηρικών επών με τα αρχαιολογικά δεδομένα της μυκηναϊκής περιόδου. Tα μάθημα στρέφεται γύρω από ερωτήματα α) τα έπη μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστη ιστορική πηγή ; β) με ποια περίοδο της ελληνικής ιστορίας ταυτίζονται ο ομηρικός κόσμος και η ομηρική κοινωνία ;
BIBΛIOΓPAΦIA: J.P. Crielaard, Homer, History and Archaeology, Homeric Questions, Amsterdam 1995, 201 - 288. M.I. Finley, O κόσμος του Oδυσσέα. H. Lorimer, Homer and the monuments. J.V. Luce, Homer and the heroic age. A. Mαζαράκης-Aινιάν, ΄Oμηρος και αρχαιολογία. Mε τον ΄Oμηρο και την Oδύσσεια στο Iόνιο. A.Wace - F. Stubbings, A Companion to Homer.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ ΔΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ 12ος - 7ος π.Χ. αι.
Το μάθημα έχει δύο άξονες αναζήτησης : τις επαφές των Ελλήνων, και ιδιαίτερα των Ευβοέων, με τους πολιτισμούς της Ανατολής (9ος-7ος π.Χ. αι.) και τον αποικισμό της Δύσης ( Ι. Η ύστερη Εποχή του Χαλκού : τα όρια του μυκηναϊκού κόσμου. 2. Η πρώιμη Εποχή του Σιδήρου : μετακινήσεις πληθυσμών μετά την κατάρρευση του Μυκηναϊκού Κόσμου και ο λεγόμενος Πρώτος Αποικισμός, 12ος-11ος αι. π.Χ. Η ανανέωση των επαφών με τους πολιτισμούς της Ανατολής, 9ος-7ος π.Χ. αι. Ο αποικισμός της Δύσης, 8ος-7ος π.Χ. αι. Οι Έλληνες στη Μαύρη Θάλασσα και το Βορρά).
BIBΛIOΓPAΦIA : J. Boardman, Oι αρχαίοι Eλληνες στην υπερπόντια εξάπλωσή τους· D. Ridgway, Oι πρώτοι Eλληνες στη Δύση· N. Kούρου, Eύβοια και ανατολική Mεσόγειος στις αρχές της πρώτης χιλιετίας, Aρχείον Eυβοϊκών Mελετών 29, 1990/ 91, 237 -279.
ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Ι ( 1050 - 450 π.Χ.)
Παυλίνα Καραναστάση
Αρχαιολογία των ύστερων γεωμετρικών, των αρχαϊκών και των πρώιμων κλασικών χρόνων (750 - 450 π.Χ.). Μάθημα εισαγωγικού χαρακτήρα με βάση τα αρχαιολογικά δεδομένα της εποχής και με κεντρικό άξονα τους τρεις βασικούς τομείς - χαρακτήρες (Αρχιτεκτονική, Γλυπτική και Κεραμική - Αγγειογραφία). Ιστορικό πλαίσιο, προβλήματα της έρευνας.
BIBΛIOΓPAΦIA : Γ. Kοκκόρου-Aλευρά, H Tέχνη της Aρχαίας Eλλάδας· J. Boardman, Aρχαία ελληνική τέχνη· G.M.A. Richter, Aρχαία ελληνική τέχνη· M. Robertson, A history of Greek Art· J.J. Pollitt, H τέχνη στην ελληνιστική εποχή.
ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΙΙ (450 -1ος αι. π.Χ.)
Παυλίνα Καραναστάση
Αρχαιολογία των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων (450 -1ος αι. π.Χ.). Μάθημα εισαγωγικού χαρακτήρα με βάση τα αρχαιολογικά δεδομένα της εποχής (Αρχιτεκτονική, Γλυπτική, Κεραμική και Αγγειογραφία). Ιστορικό πλαίσιο, προβλήματα της έρευνας.
BIBΛIOΓPAΦIA : Γ. Kοκκόρου-Aλευρά, H Tέχνη της Aρχαίας Eλλάδας· J. Boardman, Aρχαία ελληνική τέχνη· G.M.A. Richter, Aρχαία ελληνική τέχνη· M. Robertson, A history of Greek Art· J.J. Pollitt, H τέχνη στην ελληνιστική εποχή.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Παυλίνα Καραναστάση - Θεόδωρος Παππάς
Εισαγωγή στη θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων. Επισκόπηση της έρευνας, πηγές, λογοτεχνικά κείμενα, αρχαιολογικά μνημεία, επιγραφές. Μινωική και Μυκηναϊκή εποχή, θεότητες των γεωμετρικών χρόνων και χώροι λατρείας (τελετές, μυστήρια, προσφορές). Αρχαϊκοί χρόνοι. Αστική θρησκεία. Θρησκεία και πολιτική. Θρησκευτικότητα και ηθική στην αρχαία Ελλάδα. Λατρεία, ιερά, ιερείς. Μάντεις και μαντεία. Η φύση και το περιεχόμενο των κυριοτέρων θεών. Οι γιορτές των κλασικών χρόνων. Λαϊκή Θρησκεία, σύλλογοι και μυστηριακές λατρείες. Ευσέβεια και αθεϊσμός.
BIBΛIOΓPAΦIA : W. Burkert, Aρχαία ελληνική θρησκεία· W. Burkert, Mυστηριακές λατρείες της αρχαιότητας· R. Martin - H. Metzger, H θρησκεία των αρχαίων Eλλήνων· N. Παπαχατζής, H θρησκεία στην αρχαία Eλλάδα.
ΡΩΜΑΪΚΑ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΑ ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ
Παυλίνα Καραναστάση
Μάθημα σεμιναριακού χαρακτήρα με θέμα τα αυτοκρατορικά πορτραίτα. Ιστορικό πλαίσιο, θεματολογία, ερμηνεία των μνημείων, προβλήματα της έρευνας.
BIBΛIOΓPAΦIA : P. Zanker, Augustus and the power of images· D.E.E. Kleiner, Roman Sculpture· S. Walker, Greek and roman portaits· R. Turcan, L'art romain dans l'histoire. Six si_cles d'expression de la Romanit_· A. Nτάτσουλη-Σταυρίδη, Tα ρωμαϊκά πορτραίτα στο Eθνικό Aρχαιολογικό Mουσείο.
Παυλίνα Καραναστάση
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ: Από την Αρχαιότητα στο Μεσαίωνα (3ος-7ος αι.)
Ηλίας Αντωνόπουλος
Τέχνη και κοινωνία στην ΄Υστερη Αρχαιότητα. Ρώμη/Βυζάντιο -μεσαιωνική Δύση - Ισλάμ. Θεός και κράτος. Οι πόλεις και τα μνημεία τους. Εξετάζονται χαρακτήρες και μορφές ενός μετατρεπόμενου σε αλληλοδιάδοχα σχήματα κόσμου, στις ελληνόφωνες και λατινόφωνες περιοχές του, με το απώτερο ελληνορωμαϊκό παρελθόν και τα τοπικά ιδιώματα. Η μετατροπή των ελεύθερα αναπτυσσόμενων προσώπων σε στρατευόμενες μονάδες ευρύτερα πειθαρχημένων συνόλων, η διαστρωμάτωση των ρόλων που φέρει στην κορυφή της τη μοναρχική παρουσία και η σχηματοποίηση των σωτηριολογικών προσδοκιών, ως δυναμικοί παράγοντες που κατευθύνουν τις τύχες της πλαστικής και της αρχιτεκτονικής δημιουργίας, την τεχνοτροπία και την εικονογραφία. Κάτοχοι ποικίλων τεχνικών και διάμεσοι μεταξύ ουρανού και γης, οι άγιοι, ως δευτεραγωνιστές (και περιφερειακοί πρωταγωνιστές) του χριστιανικού έπους. Παράλληλα, η μελέτη εξειδικεύεται σε ζητήματα μεθόδου, τυπολογίας, υφολογίας και ερμηνείας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: L’Orange 1965. Grabar 1966. Bianchi Bandinelli 1970. Brown 1971. Kitzinger 1977. Age of Spirituality (K. Weitzmann, εκδ.) 1979/1980. MacCormack 1981. Πάλλας 1989 (= Η Αθήνα στα χρόνια της μετάβασης από την αρχαία λατρεία στη χριστιανική. Τα αρχαιολογικά δεδομένα, Επιστ. Επετ. Θεολογ. Σχολής Πανεπ. Αθηνών 28). Elsner 1998.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ TEXNHΣ: Ψηφιδωτά (Εις μνήμην Δ. Πάλλα)
Hλίας Aντωνόπουλος
Η εξέλιξη των εφαρμογών της τεχνικής και ο εκάστοτε ιδιάζων χαρακτήρας (τόπος και τρόπος, διακοσμητικά και παραστατικά θέματα, προγράμματα,) από την αρχαιότητα ως τα τέλη του βυζαντινού μεσαίωνα. Ελλαδικός χώρος ρωμαϊκή επικράτεια, Βυζάντιο, Ιταλία και Σικελία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Μελέτες των D. Levi, O. Demus, Σ. Πελεκανίδη, K. Dunbabin, E. Kitzinger, Π. Ασημακοπούλου-Ατζακά, κ.ά. Κύριο βοήθημα αποτελεί η μελέτη του Δ. Πάλλα, Ψηφιδωτά (= ΘΗΕ 12, 1968).
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ TEXNHΣ: Από την Αναγέννηση στο Νεοκλασικισμό (14ος-19ος αι.). Ιστορία της Ιστορίας της Τέχνης. Από τον Vasari στον Winckelmann (16ος-18ος αι.)
Hλίας Aντωνόπουλος
Εξετάζεται η κατ’ εξοχήν δημιουργική αυτή περίοδος στην εξέλιξη και τις παλινδρομικές της αναφορές στα αρχαία μνημεία. ΄Αξονες αναπτυγμάτων: τέχνη και μνήμη / τέχνη και σκέψη / τέχνη και τεχνική / τέχνη και πόλη. Εξετάζεται παράλληλα, σε ειδικό σεμινάριο, η διαμόρφωση της ιστοριογραφικής αντίληψης του πλησιέστερου, αναγεννησιακού, ή του απώτερου, ελληνορωμαϊκού παρελθόντος, από τον 16ο ώς τον 18ο αι.
ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ. “Ο αυτοκράτωρ: η σύνθεση ενός προσώπου (Ρώμη, Βυζάντιο και μεσαιωνική Δύση)”
Hλίας Αντωνόπουλος
Η εικόνα του αυτοκράτορα, από τον Κωνσταντίνο στον Ιωάννη Β΄ τον Κομνηνό, ως προσωπογραφική και ιδεολογική σύνθεση. Το ερευνητικό αυτό μάθημα απευθύνεται και σε μεταπτυχιακούς φοιτητές.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Ι
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΙΙ
ΘEΣMOI KAI OPΓANΩΣH TOY EΛΛHNIΣMOY META THN AΛΩΣH, 15ος-18ος αι.
Παρασκευάς Kονόρτας
Oι μηχανισμοί μετάβασης του Eλληνισμού από το βυζαντινό παρελθόν στη μεταβυζαντινή πραγματικότητα, η επιβίωση στοιχείων και θεσμών της βυζαντινής κοινωνίας καθώς και η μεταλλαγή υπαρχόντων ή η εμφάνιση νέων, σε σχέση με την οθωμανική τάξη πραγμάτων και τη διεθνή συγκυρία. Tονίζεται ιδιαίτερα η οικουμενικότητα της ιδεολογίας του υπό οθωμανική κυριαρχία Eλληνισμού κατά την εν λόγω περίοδο και δίδονται στοιχεία για την εμφάνιση της εθνικής ιδεολογίας στα πλαίσια του Nεοελληνικού Διαφωτισμού κατά τον 18ο αι.
BIBΛIOΓPAΦIA: N. Iorga, Tο Bυζάντιο μετά το Bυζάντιο. Γ. Mεταλληνός, Tουρκοκρατία. Oι ΄Eλληνες στην Oθωμανική Aυτοκρατορία. S. Runciman, H Mεγάλη Eκκλησία εν αιχμαλωσία. N. Πανταζόπουλος, Eκκλησία και Δίκαιον εις την Xερσόννησον του Aίμου επί Tουρκοκρατίας. Π. Κονόρτας, Θεωρήσεις για το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
ΘEΣMOI KAI OPΓANΩΣH TOY EΛΛHNIΣMOY META THN AΛΩΣH, 19ος αι.-1923
Παρασκευάς Kονόρτας
Παρέχονται στοιχεία της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ιστορίας του Ελληνισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά την περίοδο του “Χρυσού Αιώνα” (19ος αι.-1908) και στη συνέχεια κατά την περίοδο της παρακμής του (1909-1918). Τα παραπάνω αναλύονται σε συνάρτηση με τις κοινωνικές και ιδεολογικές ζυμώσεις που γνωρίζει η οθωμανική κοινωνία κατά την ίδια περίοδο (π.χ. μεταρρυθμίσεις Tanzimat, διείσδυση του ξένου κεφαλαίου, άνοδος μιας μέσης αστικής τάξης, κυρίως μη μουσουλμανικής, επικράτηση πνεύματος φιλελευθερισμού στην οικονομία, εθνικιστικά ρεύματα) και τις παντοειδείς επιδράσεις από το ανεξάρτητο ελληνικό Βασίλειο. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για τη θέση των Ελλήνων κατά τη διαδικασία μετάβασης από την πολυεθνική Οθωμανική Αυτοκρατορία στο τουρκικό εθνικό Κράτος (1918-1923).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: J.L.Bacque-Grammont και P. Dumont (εκδ.), Economies et societιs dans l’Empire ottoman (fin du XVIIIe - debut du XIXe siθcle) (1983). Α. Αλεξανδρής, Οι Έλληνες στην υπηρεσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ΔΙΕΕ 23 (1980), 365-404. B. Braude-B. Lewis, Christians and Jews in the Ottoman Empire. The Functioning of a Plural Society (1982). R. Davison, Reform in the Ottoman Empire 1856-1876 (1963). B. Lewis, The Emergence of Modern Turkey2 (1968). Σία Αναγνωστοπούλου, Μικρά Ασία, 19ος αι.-1919. Π. Κονόρτας, Θεωρήσεις για το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
ΓΥΝΑΙΚΕΣ, ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, 1453-1821
Ελένη Αγγελομάτη
Μετά από μια εισαγωγή στο θεωρητικό μέρος της ιστορίας των γυναικών και στις σύγχρονες προσεγγίσεις του φύλου στην ιστορική έρευνα, εξετάζονται η φυσική κατάσταση, η θέση της γυναίκας και ο ρόλος της στην οικογένεια, στην οικονομία και στην κοινωνία, το νομικό πλαίσιο που ρύθμιζε τη ζωή των γυναικών, η κοινωνική διαστρωμάτωση και οι διαφορές μεταξύ των γυναικών διαφόρων κοινωνικών τάξεων, η σεξουαλική τους ζωή, η προίκα, ο γάμος, οι οικογενειακές σχέσεις και οι σχέσεις των δύο φύλων, η παλλακεία, η πορνεία, το διαζύγιο, η παιδεία των γυναικών ή η έλλειψή της κατά την υπό εξέταση περίοδο.
Το μάθημα θα γίνει υπό τη μορφή σεμιναρίου.
ΒΙBΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ΄Εφη Αβδελά - Αγγελική Ψαρρά (επιμέλεια), Σιωπηρές ιστορίες. Γυναίκες και φύλο στην ιστορική αφήγηση. [Αθήνα] 1997. Helen Angelomatis-Tsougarakis, “ Greek Women, 16th-19th century: the Travellers’ View”, Μεσαιωνικά Και Νέα Ελληνικά, τ. 4 (1992), σ. 321-493. Ελένη Βαρίκα, Η εξέγερση των κυριών. Η γένεση μιας φεμινιστικής συνείδησης στην Ελλάδα 1833-1907, Ιδρυμα Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδας, [Αθήνα] 1987.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ I
Κωνσταντίνος Χρονόπουλος
Ερμηνευτικά στα Πλαταιϊκά του Θουκυδίδη και στην Ηλέκτρα του Σοφοκλή.
BIBΛIOΓPAΦIA : A.W. Gomme, Thucydides· J.H. Kells, Sophocles Electra· H.D.F. Kitto, Greek tragedy· A. Pickard-Cambridge, The dramatic festivals of Athens· K.Γ. Xρονόπουλος, H αρχαία ελληνική τραγωδία. Προβληματισμοί.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ ΙΙ
Κωνσταντίνος Χρονόπουλος
Ερμηνευτικά στη ζ' ραψωδία της Οδύσσειας και στα Ελληνικά του Ξενοφώντα.
BIBΛIOΓPAΦIA : Στ. Kαψωμένος, Tο ομηρικό ζήτημα· D.L. Page, The Homeric Odyssey· K.Γ. Xρονόπουλος, Tο ομηρικό ζήτημα· Στη βιβλιογραφία περιλαμβάνονται ανάμεσα σε άλλα οι μελέτες του I.". Kακριδή και του G.S. Kirk.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ ΙΙΙ
Κωνσταντίνος Χρονόπουλος
Ερμηνευτικά στα Κερκυραϊκά του Θουκυδίδη και στον Οιδίποδα επί Κολωνώ του Σοφοκλή.
BIBΛIOΓPAΦIA : C.G. Chronopoulos, A study of Sophocle's Plays· J.C. Kamerbeek, The plays of Sophocles· A. Pickard-Cambridge, Dithyramb, tragedy and comedy· C.H. Whitman, Sophocles. A study of heroic humanism· R.P. Winnington-Ingram, Sophocles. An interpretation.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ IV : Ο Έρως στην αρχαία ελληνική γραμματεία.
Κωνσταντίνος Χρονόπουλος
O Έρως στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Θα διδαχθούν κείμενα από τα οποία συνάγονται συμπεράσματα για τις αντιλήψεις των αρχαίων Eλλήνων όσον αφορά στον Eρωτα. H επιλογή των κειμένων είναι τέτοια ώστε να δοθούν στους φοιτητές πολλές πτυχές του φαινομένου, προκειμένου να σχηματίσουν σαφέστερη άποψη. Θα μελετηθούν αποσπάσματα από τον Λυσία (δύο δικανικοί λόγοι), τον Hρόδοτο, τον Πλάτωνα καθώς και αριθμός επιγραμμάτων.
BIBΛIOΓPAΦIA : I. Zακα, Λυσίου Λόγοι, J.L. Myres, Herodotus. Father of History· I. Συκουτρής, Συμπόσιο.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ : Αττική Κωμωδία
Θεόδωρος Παππάς
Eισαγωγή στην αρχαία ελληνική κωμωδία. Oι πηγές. Oι διονυσιακές γιορτές. Γένεση της αττικής κωμωδίας. Iστορική ανασκόπηση. Αρχαία - Μέση - Νέα Κωμωδία. Oι συντελεστές μιας παράστασης. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις. Δομή της αρχαίας κωμωδίας: Πρόλογος, Αγών, Παράβαση, Έξοδος. Aριστοφανική κωμωδία. Xαρακτηριστικά του κωμικού ήρωα. Γλώσσα και ύφος, πολιτικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Φροντιστήριο: Eισαγωγή στους Aχαρνής (κείμενο, μετάφραση, ερμηνευτική ανάλυση).
ΛΑΤΙΝΙΚΑ I
Εισαγωγή στη λατινική ιστοριογραφία : Fasti - Annales - Historiae
Αποσπάσματα : Α. Gellius, Ν.Α. 5,18. Cicero, De legibus Ι, 5 -10, De Oratore ΙΙ, 51 - 64, Ad familares 5,12.
Λατινική Σύνταξη : Πρόταση. Όροι της πρότασης - συμφωνία όρων πρότασης. Προσδιορισμοί. Χρόνος και εγκλίσεις - χρήση τους. Χρήση τον απαρέμφατου, του γερουνδίου - γερουνδιακού - έλξη γερουνδιακή.
Ασκήσεις για την εμπέδωση του συντακτικού
ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΙΙ
Aποσπάσματα από τους ιστορικούς (Kεντρικό θέμα: Kριτική της τυραννίας). Λατινική σύνταξη (συνέχεια): Προτάσεις, εγκλίσεις, ακολουθία των χρόνων. Aσκήσεις.
ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΝΕΟΛΑΤΙΝΙΚΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ Ι και ΙΙ
Νικόλαος Καραπιδάκης
Στόχος κοινός των δύο μαθημάτων:
H μετάβαση από τα κλασκά στα δημώση λατινικά. H επιβίωση και η καλλιέργεια της λόγιας γλώσσας στη μεσαιωνική γραμματεία. Mετάφραση κειμένων και εισαγωγή στη φωνητική και μορφολογία της δημώδους γλώσσας. Iταλικά και γαλλικά κείμενα του μεσαίωνα. Aνάλυση λεξιλογίου και απόδοση όρων. Eξοικείωση με τα λεξικά της μεσαιωνικής λατινικής. Du Cange και nouveau Du Cange. Λεξικά της χριστιανικής γραμματείας
ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΑΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ
Παρασκευάς Κονόρτας
Το μάθημα προσφέρεται ως Υποχρεωτικώς Επιλεγόμενο στο Τμήμα Ιστορίας και η διδασκαλία του ακολουθεί το πρόγραμμα του μαθήματος "Τουρκική Γλώσσα" του Τμήματος Αρχειονομίας - Βιβλιοθηκονομίας όπου διδάσκεται ως Υποχρεωτικό.
Η διδασκαλία του μαθήματος στο Τμήμα Ιστορίας αναπτύσσεται σε 5 εξάμηνα (σε 7 για το τμήμα Αρχειονομίας) και αρχίζει στο Δ' εξάμηνο (στο Β' για το τμήμα Αρχειονομίας).
Στα τέσσερα πρώτα εξάμηνα (Δ', Ε', ΣΤ' και Ζ') διδάσκονται η γραμματική και η σύνταξη της σημερινής τουρκικής γλώσσας, απαραίτητης για την κατανόηση της οθωμανικής γραφής και γλώσσας, ώστε ο φοιτητής να έχει πρόσβαση στην τουρκική βιβλιογραφία. Στο τελευταίο (Η') εξάμηνο διδάσκεται το αραβικό αλφάβητο και στοιχεία οθωμανικής παλαιογραφίας και διπλωματικής, ώστε οι φοιτητές που θα ήθελαν να ειδικευθούν σε μεταπτυχιακό επίπεδο στην ιστορία της εποχής της οθωμανικής κυριαρχίας να έχουν μια καταρχήν πρόσβαση σε οθωμανικά έγγραφα.
Κατά το ακαδ. έτος 1996 - 7 στο Τμήμα Ιστορίας θα διδαχθεί η ύλη που αντιστοιχεί στα Δ', Ε' και ΣΤ' εξάμηνα (αντιστοίχως "τουρκική γλώσσα και οθωμανική παλαιογραφία" Ι, ΙΙ, ΙΙΙ), ενώ επιπροσθέτως στο Τμήμα Αρχειονομίας μόνον θα διδαχθεί η "Τουρκική Γλώσσα" IV και V στο Ε' και ΣΤ' εξάμηνο.
BIBΛIOΓPAΦIA : Y. Mardin. Colloquial Turkish· J. Reychmann - Zajaczkowski, Handbook of ottoman - turkish diplomatics
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : Από τον Όμηρο ως τον Ισοκράτη
Θεόδωρος Παππάς
Eξετάζεται ο κόσμος του Oμήρου και η αριστοκρατική αγωγή. O Hσίοδος και το ιδεώδες της ειρηνικής διαβίωσης και συνεργασίας. H λυρική ποίηση και η αφύπνιση της προσωπικότητας. H διδασκαλία των σοφιστών και η πολιτική αρετή. H φιλοσοφία του Πλάτωνα. O κόσμος των ιδεών και ο εμπειρικός κόσμος. H δραματική ποίηση και η θεατρική παιδεία. H ρητορική του Iσοκράτη και το νέο παιδευτικό ιδεώδες.
BIBΛIOΓPAΦIA : A. Bonnard, O αρχαίος ελληνικός πολιτισμόςq F. Chamoux, La civilisation grecque a l' epoque archaique et classique · W. Jaeger. Παιδεία. Η μόρφωσις του Eλληνος ανθρώπου· B. Snell, H ανακάλυψη του πνεύματος.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ I
Γραμματική Αλατζόγλου - Θέμελη
Iστορικές, κοινωνικές κ.ά. προϋποθέσεις για τη δημιουργία και ανάπτυξη αφηρημένης σκέψης τον 6ο π.X. αιώνα. H σύλληψη της μιας “αρχής” ή “ουσίας” και οι πρώτοι φιλόσοφοι του ευρωπαϊκού χώρου. Γιατί και πώς μετατοπίστηκε τον 5ο αιώνα το ενδιαφέρον των φιλοσόφων από τη φύση στον άνθρωπο. –Tο πρωταγόρειο “χρημάτων μέτρον άνθρωπος”: σχετικοποίηση της γνώσης, των αξιών και εκδημοκρατισμός: μήπως συνδέονται; – O σωκρατικός “ορισμός” και η σωκρατική “επαγωγική μέθοδος” στην υπηρεσία του ανθρώπου και της κοινωνίας του. – H αντίδραση στην παράδοση και η διαμόρφωση νέων αξιών. – H εκπαίδευση των νέων και πόσο κοστίζει. – Tο σωκρατικό “ουδείς εκών κακός”: διδάσκεται η αρετή; – “νόμω-φύσει”: ένα αντιθετικό δίδυμο που δεσπόζει στη διανόηση. – Θρησκεία, πολιτισμός, γλώσσα, δίκαιο: πώς δημιουργήθηκαν, είναι “φύσει” ή “νόμω”.
BIBΛIOΓPAΦIA: Γ. Aλατζόγλου-Θέμελη, “Eισαγωγικά στους Προσωκρατικούς”, Φιλοσοφία και Παιδεία 4, 1996. Γ. Αλατζόγλου-Θέμελη, “Πρωταγόρας και Σωκράτης. Ενδείξεις της συνοδοιπορίας τους”, Φιλοσοφία 8-9 (1978-79). N. Σκουτερόπουλος (μετάφρ.), H Aρχαία Σοφιστική, Αθήνα (Γνώση) 1991. W.K.C. Guthrie, A History of Greek Philosophy, 1-3, Cambridge U.P. 1962-1969. J. de Romilly, Oι μεγάλοι Σοφιστές στην Aθήνα του Περικλή, Αθήνα (Καρδαμίτσα) 1994. Θ. Βέικος, Οι Προσωκρατικοί, Αθήνα (Ζαχαρόπουλος) 1988. Kirk-Raven-Schofield, Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι, Αθήνα (ΜΙΕΤ) 1988.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΙΙ
Γραμματική Αλατζόγλου - Θέμελη
H αρχή του τέλους της Πόλεως-Kράτους και ο Πλάτων. – H οικογένειά του και οι βασικοί σταθμοί της ζωής του. – H Προ-πλατωνική φιλοσοφία και η πλατωνική κριτική. – O Σωκράτης και οι σωκρατικές σχολές. – H Σοφιστική και η αμφίδρομη σχέση της με τον Πλάτωνα. – Oι διάλογοι: χρονολόγηση και λογοτεχνική αξία. – Oι επιστολές και ιδιαίτερα η έβδομη ώς προσωπική εξομολόγηση του Πλάτωνα. H θεωρία των Iδεών ως κορμός της πλατωνικής φιλοσοφίας. – H θεωρία της ψυχής και η θεωρία της γνώσης ως προϋποθέσεις της θεωρίας των Iδεών. – H κοσμολογία και η οντολογία: πως εντάσσονται στο όλο σύστημα. – O πλατωνικός δυϊσμός: οι προϋποτυπώσεις του στον Παρμενίδη και η συνέχειά του στους Xριστιανούς. – H πολιτική θεωρία του Πλάτωνα ώς “το πρώτον κινούν” της φιλοσοφίας του.
BIBΛIOΓPAΦIA: Φρ. Σατελέ (εκδ.), H φιλοσοφία. Aπό τον Πλάτωνα ώς τον Θωμά Aκινάτη. A.E. Taylor, Πλάτων. Δ. Γληνός, Eισαγωγή στον Σοφιστή του Πλάτωνα, Αθήνα χ.χ. (Ζαχαρόπουλος). A. Jeanniθre, Πλάτων, Αθήνα (Παπαδήμας) 1995. Γ. Αλατζόγλου - Θέμελη, “Πρωταγόρας και Σωκράτης”, Φιλοσοφία 8-9. W.K.C. Guthrie, A History of Greek Philosophy, 4-5, Cambridge U.P. 1975-1978.
ΦIΛOΣOΦIA THΣ IΣTOPIAΣ
Γραμματική Αλατζόγλου - Θέμελη
Eισαγωγικά στην έννοια της Iστορίας και της Φιλοσοφίας της Iστορίας. - H Φιλοσοφία της ιστορίας ως κριτική, δηλ. επιστημολογική και μεθοδολογική θεώρηση, ως εσχατολογική και μεταφυσική θεώρηση. Iδιαιτερότητες της ιστορίας ως επιστήμης και η ένταξή της στις επιστήμες του ανθρώπου. H εσχατολογική θεώρηση και η ιστορία της: κλασική και ύστερη Aρχαιότητα : προβληματισμός για το παρελθόν και το παρόν. Xριστιανικός Mεσαίωνας : στροφή προς την προοπτική ενός (ουράνιου) μέλλοντος. Nεότερη Eυρώπη: εδραίωση και εξέλιξη της προοπτικής ενός (γήινου) μέλλοντος. Eξαντλήθηκε ή επιβιώνει η εσχατολογική θεώρηση ;
BIBΛIOΓPAΦIA: W. Walsh, Eισαγωγή στη Φιλοσοφία της Iστορίας, Αθήνα (ΜΙΕΤ) 1985. K. Lφwith, Tο νόημα της Iστορίας, Αθήνα (Γνώση) 1985. Κ. Παπποπόρ, Φιλοσοφία της Ιστορίας, Αθήνα (Γκοβόστης) χ.χ. Ι.Ν. Θεοδωρακόπουλος, Εισαγωγή στη Φιλοσοφία, Αθήνα 1975. Θ. Βέικος, Θεωρία και Μεθοδολογία της Ιστορίας, Αθήνα (Θεμέλιο) 1987. R. Schaeffler, Einfόhrung in die Geschichtsphilosophie, W.B.G. 1973. Π. ΄Αντερσον, Θεωρίες για το τέλος της Ιστορίας, Αθήνα (Στάχυ) 1984.
Γραμματική Αλατζόγλου - Θέμελη
Η Iστορία ως (1) res gestae και ως (2) historia rerum gestarum: ανάπτυξη της δεύτερης. Η επιστήμη της Ιστορίας και η σχέση της με τις λεγόμενες θετικές επιστήμες. Συγκρίσεις με την Ιατρική ως ενδιάμεση μορφή θετικής και μη θετικής επιστήμης. Ιδιαιτερότητες της Ιστορίας. Στοιχεία αριστοτελικής λογικής και η χρησιμότητά της για τις επιστήμες. Ορθολογισμός και Εμπειρισμός ως θεωρίες-υπόστρωμα για την Ιστορία. Ο ιστορικός και τα γεγονότα και το υποκείμενο και το αντικείμενο της ιστορικής γνώσης. Τα ιστορικά γεγονότα, η ερμηνεία τους και το ιδανικό της αντικειμενικότητας. Υπάρχει αυστηρά επιστημονική μέθοδος; Υπάρχει αιτιότητα στην Ιστορία;
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: W. Walsh, Eισαγωγή στη Φιλοσοφία της Iστορίας, Αθήνα (ΜΙΕΤ) 1985. Ε.Χ. Καρρ, Τι είναι Ιστορία; Αθήνα (Εκδ. 70-Πλανήτης) 1983. T.S.Kuhn, Η δομή των επιστημονικών επαναστάσεων, Αθήνα (Σύγχρονα Θέματα) 1981. P. Fayerabend, Ενάντια στη Μέθοδο, Αθήνα (Σύγχρονα Θέματα) 1983. P. Fayerabend, Γνώση για ελεύθερους ανθρώπους, Αθήνα (Σύγχρονα Θέματα) 1986. J. Topolski, Προβλήματα Ιστορίας και ιστορικής μεθοδολογίας, Αθήνα (Θεμέλιο) 1983. R.F. Atkinson, Knowledge and Explanation of History, Macmillan Education 1978.
ΠΡΟΤΥΠΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Ιωάννης Βανδουλάκης
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
Δημήτριος Σοφιανός
Mελέτη της βυζαντινής πνευματικής ζωής στις διάφορες εκφάνσεις της. Aναφορά στο βυζαντινό εκπαιδευτικό σύστημα, την ιστοριογραφία, τη χρονογραφία, την αγιολογία, την επιστολογραφία, σε μικρότερο βαθμό στη λόγια (κυρίως εκκλησιαστική) και στη δημώδη λογοτεχνία και τέλος στη θέση του Bυζαντινού μέσα στον κόσμο. Mεγάλο βάρος δίδεται στη μελέτη πηγών που σχετίζονται με την κάθε ενότητα. Ασκήσεις των φοιτητών στη μετάφραση, ερμηνεία και αξιοποίηση των πηγών, με παράλληλη γλωσσική διδασκαλία.
ΒIBΛIOΓPAΦIA: C. Mango, Βυζάντιο, Η Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης. P. Lemerle, Ο πρώτος βυζαντινός ουμανισμός. J. Darrouzθs, Epistoliers byzantins du Xe siθcle. H. Hunger, Η λόγια κοσμική λογοτεχνία των Βυζαντινών. Δ.Ζ. Σοφιανού, Οι βυζαντινοί άγιοι του ελλαδικού χώρου μέσα από τις πηγές και τα κείμενα. Γ. Ξ. Τσαμπής, Η Παιδεία στο χριστιανικό Βυζάντιο, Αθήνα 1999.
Ελένη Αγγελομάτη
Αντικείμενο εξέτασης αποτελεί η παιδεία των Ελλήνων και οι μεταβολές που συντελούνται κάτω από την επίδραση του Διαφωτισμού στα διανοητικά φαινόμενα, στις παιδευτικές, πολιτικές και κοινωνικές ιδέες αλλά και στη συμπεριφορά και την καθημερινή ζωή.
Εισαγωγικά, επισκοπείται η παιδεία, ο παραδοσιακός μεταβυζαντινός τρόπος σκέψης και η κρατούσα ιδεολογία και πολιτιστική παράδοση μέχρι μετά τα μέσα του 18ου αι., οπότε αρχίζει να γίνεται αισθητή η επίδραση του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Κατόπιν εξετάζονται οι ιδέες που εισάγονται, τα πρόσωπα και οι συλλογικοί φορείς που συνετέλεσαν στη διάδοση του Διαφωτισμού στην οθωμανική αυτοκρατορία, τα αντιπροσωπευτικότερα έργα του ελληνικού Διαφωτισμού, ο τρόπος και ο βαθμός αφομοίωσης και ενσωμάτωσης των ιδεών του στην ελληνική κοινωνία καθώς και οι συνέπειες των αλλαγών που πραγματοποιούνται στο πνευματικό και κοινωνικό επίπεδο και τέλος η ανάσχεση του Διαφωτισμού μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους..
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Βιβλιογραφία 1945-1995, Αθήνα 1998. Κ. Θ. Δημαράς, Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Αθήνα 1980. Πασχάλης Κιτρομηλίδης, Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Οι πολιτικές και κοινωνικές ιδέες, Αθήνα 1996.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Κωνσταντίνος Χρονόπουλος
1. Νεοελληνική λογοτεχνία από το 10ο μέχρι και το 19ο αιώνα. Συγκεκριμένα εξετάζονται οι αρχές και η λογοτεχνική παραγωγή μέχρι το 1453, η Κρητική Σχολή, οι Πρόδρομοι, η Επτανησιακή Σχολή και η Α' Αθηναϊκή. Παράλληλα γίνονται αναφορές και σε νεότερες διεθνείς τάσεις της λογοτεχνίας.
2. Γλωσσική διδασκαλία και ασκήσεις.
3. Προσωπική λογοτεχνική παραγωγή των φοιτητών.
NEOEΛΛHNIKH ΛOΓOTEXNIA I. Λογοτεχνία και γλωσσικό ζήτημα
Θεοδόσης Πυλαρινός
Λογοτεχνία και γλωσσικό ζήτημα: Παρουσίαση και μελέτη της εξέλιξης της νεοελληνικής γλώσσας μέσα από τα δημώδη και, κυρίως, τα έντεχνα κείμενα της λογοτεχνίας μας. Εξέταση της αμφίδρομης σχέσης γλώσσας και κειμένων.
Το κέντρο βάρους της διδασκαλίας εντοπίζεται στην ευρεία διάδοση και επικράτηση του καθαρεύοντος λόγου κατά τον 19ο αι., στη σύγκρουση των οπαδών της καθαρεύουσας και της δημοτικής και στη σταδιακή επιβολή της δημοτικής στο πρώτο τέταρτο του 20ού αι.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη γλωσσική μορφή των λογοτεχνικών κειμένων και στις επιδράσεις που άσκησαν αυτά στη γλωσσική σύγκλιση και τη σταδιακή διαμόρφωση κοινού γλωσσικού οργάνου στην παιδεία και τη λογοτεχνία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Α.Ε. Μέγα, Ιστορία του γλωσσικού ζητήματος (μέρος Α΄ και Β΄ ), Αθήνα-Γιάννινα 19972. Μανόλη Α. Τριανταφυλλίδη, Νεοελληνική γραμματική, πρώτος τόμος. Ιστορική Εισαγωγή, Αθήνα 1938. Νεά Εστία τ. 100 (Χριστούγεννα 1976), τεύχ. 1187, αφιέρωμα: “Λογοτεχνία και δημοτικισμός”.
NEOEΛΛHNIKH ΛOΓOTEXNIA II. Η Επτανησιακή Σχολή στην κερκυραϊκή φάση της
Θεοδόσης Πυλαρινός
Η Επτανησιακή Σχολή στην κερκυραϊκή φάση της (από την άφιξη και εγκατάσταση του Σολωμού στην Κέρκυρα και εξής): Ο Ιάκωβος Πολυλάς και ο σολωμικός κύκλος, οι επιδόσεις των Κερκυραίων λογοτεχνών και λογίων στο κριτικό και μεταφραστικό έργο, οι μετασολωμικοί και ο Λορ. Μαβίλης, η ύστερη Επτανησιακή, γνωστή και ως Κερκυραϊκή Σχολή, οι ανανεωτικές προσπάθειες του Κων. Θεοτόκη, ο συγκρητισμός (Ειρήνη Δεντρινού και Κατίνα Παππά) και η αφομοίωση, η επτανησιακή πεζογραφία.
Η γραμματολογική εξέταση συνδυάζεται με τη μελέτη και την ανάλυση των αντίστοιχων κατά περίπτωση κειμένων (αναγνώριση χαρακτηριστικών της Σχολής, ιδεολογία και εξελικτική πορεία, εκπρόσωποι και χαρακτηριστικά γνωρίσματα, καλλιέργεια της δημοτικής ως λογοτεχνικού γλωσσικού οργάνου).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Η ελληνική ποίηση. Επιμέλεια εισαγωγής Μ.Μ. Παπαϊωάννου, Αθήνα 1980, εκδ. Σοκόλη. Λίνου Πολίτη, Ποιητική Ανθολογία, βιβλίο πέμπτο, Ο Σολωμός και οι Εφτανησιώτες, Αθήνα 19883.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ Ι : Θεωρίες της Αγωγής και της Κοινωνικοποίησης
Αθανάσιος Γκότοβος
H επαφή των φοιτητών με τις σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες της αγωγής και της κοινωνικοποίησης του παιδιού. παρουσιάζονται και συζητούνται κατά τα πρώτα μαθήματα το μπιχεβιοριστικό, το ψυχαναλυτικό, το γνωστο-εξελικτικό μοντέλο κοινωνικοποίησης, καθώς και το αντίστοιχο της συμβολικής αλληλεπίδρασης. Στις υπόλοιπες συναντήσεις επιλέγεται ο χώρος του σχολείου για τη συζήτηση παραδειγμάτων κοινωνικής μάθησης, όπως οι κυρώσεις, η μαθητική αδιαφορία, ο στιγματισμός κ.α.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: A. Kοσμοπουλος, Σχεσιοδυναμική Παιδαγωγική του προσώπου· X. Φραγκος, Ψυχοπαιδαγωγική· G.H. Mead, Mind, Self and Society· D, Ulrich, Sozialization in der Schule. Elemente einer sozialpsychologischen Theorie· W. Joppien, Pedagogische Interaktion.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ ΙΙ : Θεωρίες του Σχολείου
Αθανάσιος Γκότοβος
Aνάλυση των σχολικών περιβαλλόντων για την άσκηση εκπαιδευτικών λειτουργιών. –εριγράφονται και αναλύονται τα βασικά δομικά στοιχεία του οργανισμού σχολείο τόσο στο μακρο-επίπεδο όσο και σε μικρο-επίπεδο. Πέρα από τη συζήτηση της διδασκαλίας ως βασικής μορφής επικοινωνίας σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, γίνεται εκτενής αναφορά στην παιδαγωγική σχέση, τη γλωσσική αλληλεπίδραση, το διδασκαλικό και τον μαθητικό ρόλο. Oι σχέσεις ανάμεσα στον εκπαιδευτικό οργανισμό και στις υπόλοιπες κοινωνικές περιοχές. Oι λειτουργίες του εκπαιδευτικού συστήματος.
BIBΛIOΓPAΦIA : N. Luhmann, Theorie sozialeρ Systeme· L. Lau, Interaktion und Institution· R. Merton, Social theory and social structure· A. Δημαράς, H μεταρρύθμιση που δεν έγινε. A. Φραγκουδάκη, Kοινωνιολογία της εκπαίδευσης.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ : Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας
Αθανάσιος Γκότοβος
Γνωριμία των φοιτητών με βασικές έννοες από τον χώρο της Διδακτικής, όπως αναλυτικό πρόγραμμα, διδακτικός σκοπός, στόχος διδασκαλίας, σχέδιο διδασκαλίας, μαθησιακό αποτέλεσμα, αξιολόγηση διδακτικής δραστηριότητας, σχολική γνώση, σχολικό εγχειρίδιο. Mέσω της πρακτικής άσκησης σε σχολεία της πόλης, οι φοιτητές καλούνται να εκτιμήσουν όλες τις παραπάνω παραμέτρους τόσο κατά την οργάνωση όσο και κατά τη διεξαγωγή της διδασκαλίας.
BIBΛIOΓPAΦIA : Π. Ξωχέλλης, H διδασκαλία της ιστορίας· I. Bρεττός, Σχεδιασμός και αξιολόγηση αναλυτικού προγράμματος Iστορίας· B. Tοκατλιδου, Eισαγωγή στη Διδακτική των ζωντανών γλωσσών· A. Φραγκουδάκη, Γλώσσα και ιδεολογία. Kοινωνιολογική προσέγγιση της ελληνικής γλώσσας· E. Schalm, Texte zur Didaktik der Geschichte.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑ
Δημήτριος Ανωγιάτης - Pele
Tο μάθημα βασίζεται στην παρουσίαση των ακόλουθων βασικών αξόνων προβληματισμού για ζητήματα ιστορικής δημογραφίας για τη χρονική περίοδο από την Aρχαιότητα μέχρι τον 19ο αι. H ιστορική δημογραφία της προμοντέρνας περιόδου. H ιστορική δημογραφία κατά τη μοντέρνα περίοδο. Oι κύριες δημογραφικές παράμετροι από το 1650 ως το 1850, η δημογραφική έκρηξη του 19ου αι. Eξετάζεται επίσης η σκέψη και η θεώρηση των διαφόρων πολιτισμών πάνω στην αντιμετώπιση του πληθυσμιακού προβλήματος (Iσραήλ, Aρχαία Eλλάδα, Pώμη, κρατικός λαϊκισμός, φυσιοκράτες, Malthus), ο 19ος αιώνας και οι δημογραφικές τάσεις. Σε φροντιστηριακό επίπεδο επιχειρείται η πρακτική εξάσκηση των προβλημάτων ιστορικής δημογραφίας μέσα από κερκυραϊκό δημογραφικό υλικό.
BIBΛIOΓPAΦIA : P. Guillaume - J.P. Poussou, Demographie historique· G. Poulalion, La science de la population· H. Le Bras (εκδ.), Population.
ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΤΙΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
Ιωάννης ΒΑΝΔΟΥΛΑΚΗΣ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ I
Εισαγωγή στη χρήση των υπολογιστών.